Η μετακίνηση του κέντρου βάρους των διεθνών σε Ινδικό-Ειρηνικό δεν αφήνει τίποτε ανεπηρέαστο

Οικονομική Επιθεώρηση, Οκτώβριος 2021, τ.1011

ΑΝΑΛΥΣΗ • του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη

Έτσι όπως ξεκίνησε η πολιτική σεζόν με τις τοποθετήσεις/εξαγγελίες/προτάσεις πολιτικής στη ΔΕΘ, με τη νέα σοδειά δημοσκοπήσεων και με τις προβολές εκτιμήσεων για τους ρυθμούς ανάπτυξης του 2021-22, η συζήτηση λογικό θα ήταν να στραφεί κυρίως εκεί. Ή μάλλον να στραφεί εκεί, σε συνδυασμό με τη νέα φάση της πανδημίας που βρίσκεται σε εξέλιξη με τη βοήθεια της παραλλαγής Δέλτα του (για μιαν ακόμη χρονιά ανάμεσά μας) ιού SARS-CoV-2, που με τη μετακίνηση προς τις μικρότερες ηλικίες, το άνοιγμα των σχολείων, αλλά και με την υπόθεση της τρίτης δόσης εμβολιασμού απειλεί/υπόσχεται ένα ακόμη συναρπαστικό φθινόπωρο και χειμώνα – και βλέπουμε.

Αυτά, συν η λαμπερή σκηνογραφία της συνάντησης του EUMED 9 στην Αθήνα, με κεντρικό ζήτημα συζήτησης το περιβάλλον στη Μεσόγειο· άντε και η τουρκική παρενόχληση του ερευνητικού πλοίου Nautical Geo (σημαίας Μάλτας), που έκανε έρευνες για λογαριασμό της Ελλάδας ανατολικώς της Κρήτης/νοτίως της Καρπάθου για τον λησμονημένο εκείνο αγωγό EastMed.

Πόσο «απέχει» η συμφωνία AUKUS από εμάς;

Και όμως: το πυκνό αυτό σύνολο εξελίξεων βρίσκεται σε δευτερότριτη μοίρα, καθώς μια κίνηση υψηλής πολιτικής στην άλλη άκρια του κόσμου ταρακούνησε τα σχήματα γεωπολιτικών προσεγγίσεων – για όλους, για οπουδήποτε. Ο λόγος για τη συμφωνία AUKUS, με την οποία στην ουσία οι ΗΠΑ (US) μετακίνησαν οριστικά το κέντρο βάρους τους από τον Ατλαντικό (συνέχεια του οποίου είναι η Μεσόγειος, με προβολή τη Μαύρη Θάλασσα) στον Ειρηνικό και Ινδικό, συνδεόμενες πλέον στενά με την Αυστραλία (AU) με την παροχή σ’ αυτήν πρόσβασης σε πυρηνοκίνητα υποβρύχια, και εντάσσοντας σε ένα συμμαχικό σχήμα ανάσχεσης/containment της Κίνας –διότι περί αυτού πρόκειται…– τη Βρετανία (UK). Ο τρόπος με τον οποίο μεθοδεύθηκε η κίνηση αυτή, εν κρυπτώ και παραβύστω σε μια εποχή που τα πάντα διαρρέουν, συν η ευθεία περιφρόνηση προς τη Γαλλία (που είδε τις δικές της συμφωνίες με την Αυστραλία για ναυπήγηση μιας ντουζίνας συμβατικών υποβρυχίων, αξίας 90 δισ. δολαρίων, να πετιέται στον κάλαθο των αχρήστων), καθώς και η ακόμη μεγαλύτερη περιθωριοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ακόμη και του ΝΑΤΟ), που εκλήθη να ενημερωθεί μέσω… των διεθνών ειδησεογραφικών πρακτορείων, αληθινά εισάγει σε νέα εποχή. Όλους.

Πολλή συζήτηση θα επακολουθήσει για την υπόθεση της ασφαλείας στην περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού (η Γαλλία αντέδρασε με μια προσπάθεια δημιουργίας ενός άλλου πόλου, γαλλο-ινδικής συνεργασίας…), μαζί με συγκρίσεις των δυνατοτήτων των γαλλικών σκαφών τύπου Barracuda με τα πυρηνοκίνητα/δυνατοτήτων stealth τύπου Virginia των Αμερικανών, ή και των Astute των Βρετανών. Αυτά, μαζί με το νέο δόγμα περιορισμού του αυξανόμενου στρατιωτικού αποτυπώματος της Κίνας στην περιοχή (τεχνητά νησιά-βάσεις, δυσχέρεια ναυσιπλοΐας στη Νότια Σινική Θάλασσα, πιέσεις στο Χονγκ Κονγκ/αύριο στην Ταϊβάν), θα ξετυλίγονται σε κατεύθυνση ενός νέου Ψυχρού Πολέμου (η διατύπωση υπερβολική, ωστόσο χρησιμοποιείται ήδη ευρέως).

«Φυσικά», όμως, πίσω απ’ όλη αυτή τη σκηνική διαμόρφωση εγκαθίσταται στο κέντρο των πραγμάτων η νέα εποχή οικονομικής, στην πηγή της, αντιπαράθεσης: εδώ, σ’ αυτήν την εκδοχή καινούργιου διπολικού κόσμου με την Κίνα στη θέση της μεταπολεμικής Σοβιετικής Ένωσης, και μάλιστα σε μια στιγμή όπου οι ΗΠΑ/η «Δύση» εγκατέλειψαν προτροπάδην το Αφγανιστάν στην Κεντρική Ασία (το παιχνίδι των εντυπώσεων), αλλ’ ήδη σφίγγουν επάνω τους τη νήσο-ήπειρο Αυστραλία που επιχειρούσε έως τώρα να τηρήσει αποστάσεις και ισορροπίες (ως βασικός προμηθευτής ενέργειας/άνθρακα αλλά και καταναλωτής αγαθών στην περιοχή του Ειρηνικού), επιχειρείται να αλλάξει ευρύτερα η βάση συζήτησης. Ας πούμε, ο κινεζικός «Δρόμος του Μεταξιού» μέσω Κεντρικής Ασίας προς την Ευρώπη βρίσκει ήδη απέναντί του την πρόσφατα αναγγελθείσα «επίθεση επενδύσεων» της Δύσης στα πλαίσια του G-7· ακόμη, η αμερικανική επιβολή για τη μη υιοθέτηση πρωτοκόλλων και υποδομών κινητής 5G της Huawei περνάει σε νέο επίπεδο, ομοίως οι αντιπαραθέσεις για την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης/ΑΙ.

Ασφαλώς η περιοχή του Ειρηνικού ακούγεται για μας ως η άλλη άκρια του κόσμου. Πλην όμως… η συνεχιζόμενη περιπέτεια με την Cosco στον Πειραιά, συν η διασύνδεση με το σιδηροδρομικό δίκτυο προς Βορράν είναι και θα παραμένει πρόκληση. Σημειώστε δε ότι στον ενεργειακό χάρτη της Ελλάδας στον ΔΕΔΔΗΕ μόλις προσήλθε βασικός επενδυτής η (αυστραλιανή) Macquarie, ενώ στον ΑΔΜΗΕ ήδη μετέχει η (κινεζική) State Grid. Πώς θα εξελιχθούν, πλέον, οι επί σειράν ετών επωαζόμενες ελληνοκινεζικές σχέσεις;

Ασφαλώς, όμως, ο αναπροσανατολισμός των ΗΠΑ προς τον Ειρηνικό αφορά πολύ ουσιαστικότερα τη συζήτηση για τις ισορροπίες ασφαλείας στην άμεση γειτονιά μας. Σε απόσταση αναπνοής η ανανέωση της Συμφωνίας για τις Βάσεις, αναβαθμισμένη ούτως ή άλλως (και πέραν της συζήτησης για 5ετή διάρκεια)· σε συνεχή εξέλιξη η παροχή διευκολύνσεων από Αλεξανδρούπολη μέχρι Λάρισα/στάθμευση drones, Βόλο (η πρόταση για Σκύρο δεν βρήκε ευήκοα ώτα στους Αμερικανούς, για λόγους κάποιας ισορροπίας τους με Τουρκία), Άκτιο, πέραν της κλασικής/αναβαθμιζόμενης (ωστόσο με προσκόμματα) Σούδας. Ωραία αυτά, αλλά… πόσο «μένουν» οι αμερικανικές προτεραιότητες ενεργές στην περιοχή μας μετά την επαναστόχευσή τους;

Με την πρόσφατη πρόσθετη προμήθεια αεροσκαφών Rafale από τη Γαλλία, η συζήτηση για απόκτηση (και) γαλλικών φρεγατών Belh@rra πάει πίσω – μαζί και η ιδέα περί ελληνογαλλικής συμφωνίας αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής. Ενώ, από αμερικανικής πλευράς, η αντίστοιχη προσφορά για το Ναυτικό –που δεν ενθουσιάζει, κατά τις διαρροές, τα μάχιμα στελέχη με πείρα Kortenaer και ΜΕΚΟ– έρχεται με πρόσθετη ενδιάμεση λύση: άμεση διάθεση δύο παλαιότερων καταδρομικών (βαρύτερο πλοίο, όχι εύκολα προσαρμόσιμο σε συνθήκες Μεσογείου/Αιγαίου) τύπου Ticonderoga, του τέλους της δεκαετίας του ‘70· όσοι έχουν μνήμη θα ανακαλέσουν αντίστοιχη παρολίγον προσφορά αντιτορπιλικών τύπου Arleigh Burke. Και θα ξαναρχίσει η συζήτηση για τα συγκριτικά προσφερόμενα οπλικά συστήματα, για το συγκριτικό κόστος και για την πειστικότητα της όποιας μεταβατικής λύσης. Ωστόσο, ο πυρήνας είναι κι εδώ άλλος: πόση προτεραιότητα θα δίνεται πλέον στην περιοχή μας από την αμερικανική πολιτική;

Η προσγείωση στις οικονομικές προοπτικές

Αν, πάντως, προσπεράσει κανείς τη συζήτηση αυτή και περιοριστεί στον άμεσο πρακτικό περίγυρο, θα προτάξει ασφαλώς την προβολή των στοιχείων για την οικονομία: ήδη τα διαθέσιμα προσωρινά στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ για ένα β΄ 3μηνο του 2021 σε απογείωση –με τη βοήθεια του τουρισμού, αλλ’ όχι μόνο…– επέτρεψαν στον πρωθυπουργό να διατυπώσει στη ΔΕΘ πρόβλεψη για +5,9% για το σύνολο της χρονιάς, συν αντίστοιχη προοπτική για το 2022. Τράπεζες και διεθνείς φορείς κάνουν ήδη λόγο για ακόμη θετικότερες προοπτικές, που θα μας φέρουν στα προ πανδημίας επίπεδα σε ορατό ορίζοντα. Ταυτόχρονα, η DBRS Morningstar προστέθηκε στους οίκους αξιολόγησης που αναβάθμισαν το αξιόχρεο της Ελλάδας (σε ΒΒ, με θετική προοπτική), το οποίο τη φέρνει ακόμη πλησιέστερα στο investment grade. Αυτά, τη στιγμή που οι αγορές υποδέχθηκαν θετικά τα 5ετή και 30ετή ελληνικά ομόλογα που εκδόθηκαν μεσοκαλόκαιρα.

Τη θετική αυτή περιγραφή μέλλοντος έρχεται να ενισχύσει ένα πλέγμα πρόσθετων μέτρων στήριξης που εξαγγέλθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη στη ΔΕΘ: τα μέτρα αυτά, που ποσοτικοποιήθηκαν στα 3-3,5 δισ. ευρώ, κατά μεγάλο μέρος ήταν ήδη προεξαγγελμένα, πλην όμως δεν παύουν να είναι μέτρα που –στοχευμένα στους νέους («πρώτο ένσημο») και τη μεσαία τάξη (ΜΗ επιστρεπτέες πλέον προκαταβολές για πανδημία, επιδότηση λογαριασμών ΔΕΗ, αφορολόγητες γονικές παροχές για περιουσίες αξίας μέχρι 800.000 ευρώ)– θα λειτουργήσουν ως τόνωση της οικονομίας στο άμεσο μέλλον. Πέραν τούτου, η αμφισβήτηση αυτού του προτύπου πολιτικής από την αντιπολίτευση, ιδίως με πίεση για κοινωνικότερη τροπή της στήριξης (ΕΣΥ, διαγραφή μέρους του ιδιωτικού χρέους, πρόσθετη αντιστάθμιση της ακρίβειας), αν κάτι ωθεί προς ακόμη χαλαρότερη δημοσιονομική διαχείριση.

Α, ναι, κι εδώ ακριβώς έρχονται στο προσκήνιο –και στη διάθεση της δαπάνης των νοικοκυριών– τα άνω των 2,5 δισ. επιδικασθείσες επιστροφές περικοπών συντάξεων και δώρων της εποχής των Μνημονίων.

Όλη αυτή η χαλαρή διαχείριση, βέβαια, συνεχίζεται με βάση τους ευνοϊκούς όρους δανεισμού και τη –θεωρούμενη βέβαιη, ο Κ. Μητσοτάκης το υπαινίχθηκε στη ΔΕΘ– εξακολούθηση της δημοσιονομικής και νομισματικής χαλάρωσης στην ΕΕ. Καθώς και μη έξαρση στα υγειονομικά της πανδημίας. Είναι κι αυτό