Οικονομική Επιθεώρηση, Ιανουάριος 2022, τ.1014

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΤΡΙΑ ◊ της Αλεξάνδρας Κ. Βοβολίνη

Αγαπητοί μου αναγνώστες,

Με την αρχή της νέας χρονιάς μπαίνουμε σε μια νέα φάση της ιστορίας της ανθρωπότητας. Κοσμογονική είναι η επίδραση της πανδημίας σε όλο τον πλανήτη, με την αβεβαιότητα για το αύριο να δείχνει ότι θα μας συντροφεύει ακόμη για πολύ καιρό.

Στη χώρα μας μόλις έκλεισε η χρονιά των εορτασμών για τη συμπλήρωση 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 και τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Πολλές ήταν οι ενδιαφέρουσες, συγκρατημένες και χωρίς υπερβολές, εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν ανά τη χώρα, όπως και σε μουσεία του εξωτερικού, παρά τις αντίξοες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία. Αξιόλογες ήταν και οι δημόσιες συζητήσεις και οι δημοσιεύσεις που έγιναν με αυτοκριτική διάθεση και προσπάθεια αυτογνωσίας, χωρίς τις συνήθεις διθυραμβικές κορόνες.
Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η κλειστή εκδήλωση για τους δύο αιώνες της ελληνικής οικονομίας, που συνδιοργάνωσαν το Κέντρο Πολιτισμού της Τράπεζας της Ελλάδος με την Alpha Bank. Διακεκριμένοι ιστορικοί των επιχειρήσεων μίλησαν για κάθε τομέα της οικονομίας, δίνοντας μια συνολική, πρωτότυπη και χρήσιμη εικόνα της εξέλιξής της. Πολύτιμη παρακαταθήκη, ιδίως όταν βασίζεται σε στοιχεία.

Τώρα πάντως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τις νέες προκλήσεις που δημιουργούν οι δραματικά μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες, και μάλιστα κάτω από την ασφυξία με την οποία εξακολουθεί να μας απειλεί η συνέχιση της πανδημίας με τις μεταλλάξεις του κορονοϊού. Η αβεβαιότητα επεκτείνεται σε όλους τους τομείς: φάνηκε και από την ψήφιση του Προϋπολογισμού 2022 στο κλείσιμο μιας χρονιάς που έφερε ανάκαμψη.

Το τεύχος Ιανουαρίου της Οικονομικής είναι αφιερωμένο στην ανάλυση των προκλήσεων που σημειώνονται στο παγκόσμιο σκηνικό και στη μετατόπιση των διεθνών συσχετισμών. Η Κίνα και η Αυστραλία, η Ρωσία με τον Πούτιν, η Γερμανία χωρίς τη Μέρκελ, το Ιράν με τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για τα πυρηνικά, η πρόοδος της αφρικανικής ηπείρου – όλο το σκηνικό που γνωρίζαμε αλλάζει. Με ρυθμούς ταχύτερους παρά ποτέ.

Εν τω μεταξύ οι συνέπειες της πανδημίας –οικονομικές και κοινωνικές– δημιούργησαν νέες συνήθειες και ανάγκες, συμπαρασύροντας κάθε προηγούμενη βεβαιότητα. Η κλιματική αλλαγή, με αντίκτυπο στους τρόπους παραγωγής ενέργειας, οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, ο καλπασμός της τεχνολογίας, όλα απαιτούν υπερπροσπάθειες για να παρακολουθήσουμε τα νέα δεδομένα. Με κορυφαία πρόκληση την αντιμετώπιση της σημερινής πανδημίας και την πρόβλεψη για τις επόμενες, που αναπόφευκτα θα ακολουθήσουν.

Όλα αυτά μαζί αποτελούν ένα πελώριο βάρος που έπεσε πάνω στη νέα γενιά, η οποία δεν είχε φανταστεί ούτε στα πιο τρελά της όνειρα τέτοιες αντιξοότητες. Στον τόπο μας, παρά τα ενθαρρυντικά βήματα, ιδιαίτερα στον τομέα της ψηφιοποίησης του Δημοσίου, διαιωνίζονται ακόμη τα γνωστά προβλήματα της αφόρητης γραφειοκρατίας, της φοροδιαφυγής (όπως σημειώνεται και στην πιο πρόσφατη Έκθεση στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας ΕΕ), του πελατειακού κράτους, της έλλειψης αξιοκρατίας. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δίνει ελπίδες χάρη στη στενή τεχνοκρατική παρακολούθηση που περιλαμβάνει. Πρόκειται για μια μοναδική ευκαιρία, ιδίως όπως έρχεται να συμπληρώσει τη συνεχιζόμενη αποδοχή, από μέρους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, των ελληνικών ομολόγων και μετά τη λήξη του ειδικού προγράμματος στήριξης λόγω της πανδημίας (PEPP), παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν έχει πετύχει ακόμη την αναγκαία επενδυτική βαθμίδα.

Όμως, τα εγγενή προβλήματα δεν μπορούν να λυθούν στη θητεία οποιασδήποτε κυβέρνησης. Είναι πρόκληση στην ψυχή του κάθε Έλληνα πολίτη να ξεβολευτεί και να συμβάλει στην ουσιαστική αλλαγή σελίδας, στον τρίτο αιώνα ύπαρξης του σύγχρονου ελληνικού κράτους που μόλις ξεκίνησε – ακολουθώντας υψηλές αξίες χωρίς βραχυπρόθεσμους συμβιβασμούς, ανακαλύπτοντας και πάλι τις κρυμμένες δυνατότητες που διαθέτει και σφυρηλατώντας θεσμούς που θα διαρκέσουν.
Μια νέα αρχή, που θα πρέπει να είναι συλλογική.