Βουλγαρία
Οικονομική Επιθεώρηση, Οκτώβριος 2021, τ.1011
ΕΛΛΆΔΑ 1821 – 2021 – ΒΑΛΚΑΝΙΑ • του Γιώργου Μανέττα
Εάν υπάρχει μια χώρα όπου αποτυπώνεται ξεκάθαρα η σύγχρονη ιστορία των ελληνικών επιχειρήσεων στη βαλκανική χερσόνησο, αυτή δεν είναι άλλη από τη Βουλγαρία. Εκατοντάδες, εάν όχι χιλιάδες, ελληνικές επιχειρήσεις(αρχικά οι μικρομεσαίες και στη συνέχεια μεγάλες αλλά και πολυεθνικές ελληνικών συμφερόντων)έσπευσαν να αποκτήσουν πρόσβαση και να τοποθετηθούν επενδυτικά, μεταφέροντας παραγωγικές μονάδες και δημιουργώντας παραρτήματα και θυγατρικές.
Η γεωγραφική γειτνίαση, η χαμηλή φορολογία, το φθηνότερο σε ορισμένες περιπτώσεις εργατικό κόστος και το χαμηλότερο κόστος λειτουργίας αποτέλεσαν ισχυρό δέλεαρ για όσους αναζητούσαν έναν ελκυστικό προορισμό για να στήσουν νέες business. Για πολλά χρόνια, οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονταν στην κορυφαία τριάδα των ξένων επενδυτών και συναγωνίζονταν επάξια μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες.
Από τον βιομηχανικό τομέα μέχρι τον κατασκευαστικό, τον ενεργειακό και τις συμβουλευτικές υπηρεσίες αλλά και τις τηλεπικοινωνίες, άφησαν διακριτό αποτύπωμα. Ωστόσο, την τελευταία εξαετία παρατηρήθηκε μια τάση… οπισθοχώρησης. Στη γενική κατάταξη των ξένων επενδυτών στη Βουλγαρία, η Ελλάδα υποχώρησε για πρώτη φορά το έτος 2017 και ύστερα από πολλά χρόνια στην έκτη θέση μετά την Ολλανδία, την Αυστρία, τη Γερμανία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, με τις συνολικές επενδύσεις (απόθεμα) να ανέρχονται στο τέλος του 2019 σε ύψος 2,49 δισ. ευρώ. Βέβαια, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Invest Bulgaria (βουλγαρικής κρατικής υπηρεσίας προσέλκυσης επενδύσεων), οι ελληνικές ΑΞΕ στη Βουλγαρία είναι στην πραγματικότητα μεγαλύτερες, καθώς σημαντικό μέρος των εισροών επενδυτικών κεφαλαίων ελληνικών επιχειρήσεων προέρχεται κυρίως από το Λουξεμβούργο και την Κύπρο, καθώς επίσης και από την Ολλανδία. Μόνο από το 2015-2019, δηλαδή πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, εκτυλίχθηκε ευρεία αποεπένδυση, που σύμφωνα με την ελληνική πρεσβεία συνδέεται με τη μείωση της παρουσίας των ελληνικών τραπεζών στη Βουλγαρία, απόρροια της υλοποίησης του σχεδίου αναδιάρθρωσης των τραπεζών μας στα Βαλκάνια (κανόνες του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας), το οποίο έχει εγκριθεί από τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της ΕΕ. Το 2017 αποχώρησε η Εθνική Τράπεζα (πώληση του 99,91% της θυγατρικής της τράπεζας στη Βουλγαρία, United Bulgarian Bank, και του 100% της θυγατρικής της εταιρείας Interlease στη βελγική τράπεζα KBC).
Το 2018 το κύμα αποεπένδυσης συνεχίστηκε με την ανακοίνωση της εξαγοράς της θυγατρικής της Τράπεζας Πειραιώς, Piraeus Bank Bulgaria, από τη Eurobank Bulgaria AD, έναντι ποσού 75 εκατ. ευρώ. Παρ’ όλ’ αυτά, η Βουλγαρία παραμένει προνομιακός χώρος για τους Έλληνες επιχειρηματίες, οι οποίοι επιχειρούν ξανά δυναμική διείσδυση. Ενδεικτικά, ο όμιλος Fourlis προχώρησε πρόσφατα στη λειτουργία νέου καταστήματος ΙΚΕΑ νέας γενιάς στο MallofSofia στη Σόφια, μετά από αυτό που άνοιξε στη Βάρνα. Συνολικά, οι επενδύσεις των ελληνικών επιχειρήσεων τα τελευταία 20 χρόνια έχουν ξεπεράσει τα 3 δισ. ευρώ, δίνοντας θέσεις εργασίας σε περισσότερους από 37 χιλιάδες εργαζομένους.
Οι ελληνικές επενδύσεις κατανέμονται σε διάφορους τομείς, με σημαντικότερους το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, τον χρηματοπιστωτικό, τον βιομηχανικό (κυρίως επεξεργασία μετάλλων), καθώς και τον κατασκευαστικό τομέα, τον ενεργειακό τομέα και τις συμβουλευτικές υπηρεσίες.Ιδιαίτερα ανεπτυγμένο είναι και το διμερές εμπόριο. Ο συνολικός όγκος διμερούς εμπορίου ανήλθε σε 3,38 δισ. ευρώ, με το ισοζύγιο να είναι ελλειμματικό για τη χώρα μας κατά 347,4 εκατ. ευρώ.
Πίνακας 1: Εμπορικό ισοζύγιο Ελλάδας-Βουλγαρίας
| Έτος | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
| Εξαγωγές αγαθών (εκατ. ευρώ) | 1.351,9 | 1312,1 | 1.396,0 | 1.487,7 | 1.639,7 |
| Εισαγωγές αγαθών (εκατ. ευρώ) | 1.492,5 | 1.609,1 | 1.736,7 | 1.881,5 | 1.993,5 |
| Εμπορικό ισοζύγιο (εκατ. ευρώ) | -140,6 | -296,0 | -340,7 | -393,8 | -353,7 |
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας Βουλγαρίας (ΒΝΒ, www.bnb.bg) και όπως αναφέραμε και ανωτέρω, το 2019 καταγράφηκαν ροές επενδύσεων ελληνικών κεφαλαίων στη Βουλγαρία αξίας 28,1 εκατ. ευρώ.
Πίνακας 2: Ροή ελληνικών άμεσων ξένων επενδύσεων στη Βουλγαρία ανά τομέα δραστηριότητας (12μηνο 2019, α΄ εξάμηνο 2020, σε εκατ. ευρώ)
| Ιαν-Δεκ 2019* | Ιαν-Ιουν 2020* | ||
| Σύνολο | 20,2 | -1,2 | |
| Γεωργία, δασοκομία και αλιεία | 0,0 | 0,0 | |
| Ορυχεία και λατομεία | 0,0 | 0,0 | |
| Μεταποίηση | -3,7 | 1,7 | |
| Ηλεκτρισμός και λοιπές ενεργειακές πηγές | 0,0 | 0,0 | |
| Ύδατα και αποχετευτικάδίκτυα | 0,0 | 0,0 | |
| Κατασκευές | 20,7 | -0,5 | |
| Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή οχημάτων και μοτοσικλετών | -27,9 | -26,0 | |
| Μεταφορές και υπηρεσίες αποθήκευσης | 0,5 | 0,3 | |
| Τουριστικές υπηρεσίες (ξενοδοχεία, εστίαση) | -0,3 | 0,0 | |
| Δημιουργία και διάδοση πληροφοριών – Τηλεπικοινωνίες | 0,1 | -0,1 | |
| Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες | 47,0 | 19,4 | |
| Αγορά ακινήτων | -12,4 | 3,0 | |
| Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες | -0,5 | 0,3 | |
| Διοικητικές και υποστηρικτικές υπηρεσιών δραστηριότητες | 0,0 | 0,3 | |
| Εκπαίδευση | 0,5 | 0,0 | |
| Υγεία και κοινωνική πρόνοια | 0,0 | 0,0 | |
| Τέχνες, διασκέδαση και αναψυχή | 0,0 | 0,0 | |
| Άλλες Υπηρεσίες | 0,0 | 0,0 | |
| Μη κατηγοριοποιημένες | -3,9 | 0,3 |
*Τα δεδομένα είναι προκαταρκτικά και υπόκεινται σε αναθεωρήσεις.
Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Βουλγαρίας (ΒΝΒ)
Επεξεργασία: Γραφείο ΟΕΥ Πρεσβείας Σόφιας
