Η παραλλαγή Όμικρον επιτείνει τρεις κινδύνους που παραμονεύουν την παγκόσμια οικονομία

Λίγο περισσότερο από μια χρονιά πέρασε από την πρώτη επιτυχή κλινική δοκιμή για εμβόλιο κατά της Covid-19 και μια αίσθηση φόβου τείνει να καταλάβει και πάλι μεγάλο μέρος του κόσμου. Η παραλλαγή Όμικρον του κορωνοϊού, που για πρώτη φορά ταυτοποιήθηκε στις 24 Νοεμβρίου, είναι πιθανόν να παρακάμπτει τις άμυνες που έχουν χτιστεί – με εμβολιασμό ή με νόσηση από Covid-19 – κατά του κορωνοϊού. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι η Όμικρον δημιουργεί παγκόσμιο κίνδυνο «υψηλού επιπέδου». Ο επικεφαλής της Moderna, μιας από τις φαρμακευτικές που παράγουν εμβόλια, προειδοποίησε ότι τα υφιστάμενα μέχρι σήμερα εμβόλια μπορεί να δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν την νέα παραλλαγή, έτσι όπως προέκυψε από εκτεταμένες μεταλλάξεις.

Με το φρικτό ενδεχόμενο μιας ακόμη σειράς από lock-down, κλειστών συνόρων και φοβισμένων καταναλωτών, οι επενδυτές αντέδρασαν αρχικά ξεπουλώντας μετοχές αεροπορικών και ξενοδοχειακών εταιρειών. Η τιμή του αργού πετρελαίου υποχώρησε κατά σχεδόν 10 δολάρια το βαρέλι – το είδος δηλαδή πτώσης που συνήθως συσχετίζεται με πιθανότητα να εκδηλωθεί άμεσα ύφεση.

Τελικά αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ νωρίς για να πει κανείς κατά πόσον οι 35 μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη-ακίδα της Όμικρον θα την καταστήσουν πιο μεταδοτική και πιο νοσογόνο από την έως τώρα κυρίαρχη Δέλτα. Όσο οι επιστήμονες θα αναλύουν τα υπάρχοντα στοιχεία τις τελευταίες μέρες του χρόνου, τόσο θα ξεκαθαρίζει η επιδημιολογική εικόνα. Όμως, για μιαν ακόμη φορά, περιφέρεται το απειλητικό ενδεχόμενο να μετακινείται ένα κύμα ασθένειας από χώρα σε χώρα, σαν σύννεφο πάνω από την παγκόσμια οικονομία. Κάτι τέτοιο θα επιτείνει τρεις κινδύνους:
Ο πρώτος απ’ αυτούς τους κινδύνους είναι μήπως αυστηρότεροι περιορισμοί στις πλούσιες χώρες τραυματίσουν την ανάπτυξη. Μόλις κυκλοφόρησαν τα νέα για την νέα παραλλαγή, διάφορες χώρες έσπευσαν να αποκλείσουν τους ταξιδιώτες που προέρχονται από τον νότο της Αφρικής, όπου υπήρξε η αρχική εμφάνισή της. Το Ισραήλ και η Ιαπωνία έκλεισαν απολύτως τα σύνορα τους. Η Βρετανία επέβαλε νέες απαιτήσεις καραντίνας. Η πανδημία τερμάτισε αποτόμως μια χαλαρή και ενθουσιώδη περίοδο ανάπτυξης παγκόσμιου τουρισμού. Φέτος είχε υπάρξει χαλάρωση των περιορισμών, όμως οι αρχές Δεκεμβρίου έδειξαν ότι οι πύλες σφαλίζονται πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι ανοίγουν.

Η διάδοση της Όμικρον υπάρχει η πιθανότητα να επιτείνει τους περιορισμούς στην ελεύθερη κίνηση εμπορευμάτων και στο εσωτερικό των χωρών. Στην Ευρώπη περιορίζονταν πολλές εγχώριες δραστηριότητες ήδη προτού καταφθάσει η Όμικρον – προκειμένου να καταπολεμηθεί η άνοδος της Δέλτα. Η Ιταλία αποκλείει τους ανεμβολίαστους από το εσωτερικό των εστιατορίων. Η Πορτογαλία απαιτεί ακόμη και από τους πλήρως εμβολιασμένους να επιδείξουν αρνητικό τεστ προκειμένου να μπουν σε μπαρ, ενώ στην Αυστρία επιβλήθηκε πλήρες lock-down. Η εδώ και καιρό αναμενόμενη ανάκαμψη των πελώριων κλάδων υπηρεσιών παγκοσμίως – από την ξενοδοχία μέχρι την οργάνωση συνεδρίων – έχει ήδη αναβληθεί γι αργότερα.

Τον δεύτερο κίνδυνο τροφοδοτεί η στρεβλή δομή των οικονομιών: μήπως η μετάλλαξη επιτείνει τον ήδη υψηλό ρυθμό πληθωρισμού. Αυτός ο κίνδυνος έχει εμφανισθεί εντονότερος στις ΗΠΑ, όπου η υπερβολική δημοσιονομική τόνωση που προωθεί ο Πρόεδρος Μπάϊντεν έχει ήδη φέρει υπερθέρμανση στην οικονομία – με τις τιμές καταναλωτή να έχουν καταγράψει αύξηση 6,2% τον Οκτώβριο (σε σύγκριση με πέρσι) οδηγώντας τα επίπεδα σε υψηλό 10ετίας. Όμως και αλλού ο πληθωρισμός έχει διαμορφωθεί δυσοίωνα υψηλός – σε επίπεδο 5,3% παγκοσμίως (στοιχεία Bloomberg).

Θα μπορούσε κανείς να φαντασθεί ότι η Όμικρον θα συμπίεζε τον πληθωρισμό, φέρνοντας συγκράτηση της οικονομικής δραστηριότητας. Στην πράξη όμως μπορεί να συμβεί το ακριβώς αντίθετο. Οι τιμές κινούνται ανοδικά εν μέρει επειδή οι καταναλωτές ορμούν στα καταναλωτικά αγαθά, υπερπιέζοντας τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες για τα πάντα – από τα φώτα των Χριστουγεννιάτικων δέντρων μέχρι και τα μηχανήματα προσωπικής άσκησης. Το κόστος μεταφοράς ενός κοντέινερ από την Ασία στην Αμερική παραμένει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Προκειμένου να υποχωρήσει ο πληθωρισμός, θάπρεπε οι καταναλωτές να μετακινήσουν την δαπάνη τους – προς υπηρεσίες όπως η εστίαση και ο τουρισμός. Αυτό όμως μπορεί να καθυστερήσει ακριβώς λόγω της Όμικρον. Επίσης η νέα παραλλαγή του κορωνοϊού μπορεί να φέρει νέα lock-down σε κομβικές περιοχές μεταποίησης όπως το Βιετνάμ ή η Μαλαισία, με συνέπεια νέα προβλήματα εφοδιασμού. Όσοι δε εργαζόμενοι διαπιστώσουν ότι θέλουν να παραμείνουν προσεκτικοί, μπορεί να καθυστερήσουν την επάνοδό τους στις εργασίες του, οπότε θα ασκηθεί ανοδική πίεση στους μισθούς και τα ημερομίσθια.

Αυτός ίσως είναι ένας από τους λόγους που ο Πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ ανάφερε στις 30 Νοεμβρίου ότι τάσσεται υπέρ μιας σφιχτότερης νομισματικής πολιτικής. Η στάση αυτή είναι σωστή έχει όμως και τους κίνδυνους της. Οι επιπτώσεις διάχυσης από μια τέτοια πολιτική, θα μπορούσαν να πλήξουν τις αναδυόμενες οικονομίες, που αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο εκροών κεφαλαίων και υποχώρησης των ισοτιμιών κάθε φορά που η Fed αυστηροποιεί την πολιτική της.

Οι αναδυόμενες οικονομίες διαθέτουν υψηλότερα αποθέματα συναλλάγματος και είναι λιγότερο εξαρτημένες από το χρέος σε συνάλλαγμα σε σύγκριση με την αποτυχημένη εμπειρία της Fed να περιορίσει την τόνωση της οικονομίας το 2013. Θα χρειαστεί όμως και εγχώρια διαχείριση της Όμικρον: Βραζιλία, Μεξικό και Ρωσία έχουν ήδη αυξήσει τα επιτόκιά τους – πράγμα που τις βοηθάει στην αποφυγή του πληθωρισμού, αλλά μπορεί και να συμπιέσει τους ρυθμούς ανάπτυξής τους ακριβώς την ίδια στιγμή που υπάρχει ενδεχόμενο νέου κύματος της πανδημίας. Η Τουρκία έκανε το ακριβώς αντίθετο – μείωσε δηλαδή τα επιτόκια – και εισέπραξε κατάρρευση του νομίσματός της ως αποτέλεσμα. Πολλές άλλες αναδυόμενες οικονομίες θα βρεθούν αντιμέτωπες με δυσάρεστη επιλογή αυτού του τύπου.

Ο τελευταίος κίνδυνος είναι ίσως και ο λιγότερο σωστά αξιολογημένος: ενδεχόμενη επιβράδυνση στην Κίνα, την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της υφηλίου. Μέχρι πριν λίγο, είχε θεωρεί λαμπρό υπόδειγμα οικονομικής ανθεκτικότητας έναντι της πανδημίας. Σήμερα όμως η χώρα έχει να αναμετρηθεί με κρίση χρέους στην πελώρια αγορά ακινήτων της, με ιδεολογικές εκστρατείες εναντίον των ιδιωτικών επιχειρήσεων και με μια πολιτική «μηδενικής έκθεσης στην Covid-19», η οποία δεν είναι δυνατόν να συνεχίζεται καθώς κρατά την χώρα απομονωμένη και επιβάλλει δρακόντεια lock-down σε τοπικό επίπεδο όταν προκύπτουν κρούσματα. Τώρα, η Κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο μέτρων τόνωσης, της οικονομίας, όμως ο ρυθμός ανάπτυξης έχει υποχωρήσει στο 5%. Πλην μιας βραχείας περιόδου, τότε που ξεκινούσε η πανδημία, πρόκειται για το χαμηλότερο επίπεδο 30ετίας […].

Δυσάρεστες παραλλαγές του ιού
και εβδομάδες ανησυχίας
Δεν είναι όλα τα σημάδια αρνητικά. Ο κόσμος δεν θα ξαναζήσει φαινόμενα όπως εκείνα της άνοιξης του 2020, οπότε και υπήρξαν σοκαριστικά φαινόμενα υποχώρησης του ΑΕΠ. Άνθρωποι, επιχειρήσεις και Κυβερνήσεις έχουν προσαρμοσθεί στον ιό – δηλαδή ο συσχετισμός του ΑΕΠ με τους περιορισμούς στις κινήσεις και την συνολική συμπεριφορά είναι πλέον το 1/3 εκείνου που ζήσαμε τότε (αυτό εξηγεί η Goldman Sachs). Μερικές από τις εταιρείες παρασκευής εμβολίων θεωρούν ότι νέα στοιχεία θα δείξουν πώς οι τωρινοί εμβολιασμοί δεν παύουν να προλαμβάνουν τις βαρύτερες νοσήσεις με την Covid-19. Εφόσον, δε, χρειαστεί τότε οι φαρμακευτικές και οι Κυβερνήσεις θα μπορέσουν να προσφέρουν νέα εμβόλια και φάρμακα όσο θα προχωράει το 2022. Κι έτσι, όμως, η Όμικρον – ή, μελλοντικά, η Πι, η Ρο ή η Σίγμα – απειλεί να περιορίσει την οικονομική ανάπτυξη και να αυξήσει τον πληθωρισμό.
Ο κόσμος αναγκάστηκε να θυμηθεί, στα δύσκολα, ότι η εξέλιξη του ιού προς μια πανδημική κατάσταση δεν θα είναι απλή υπόθεση.