ΕλληνοΤουρκικά: ειδησεογραφία, προπαγάνδα παραπληροφόρηση – μια συζήτηση (Α)
του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη
Κλείνοντας την φετινή εναρκτήρια συνάντηση των φοιτητών του Μεταπτυχιακού Δημοσιογραφίας και Επικοινωνίας του Ανοιχτού Πανεπιστημίου Κύπρου, ένα στρογγυλό τραπέζι έφερε μαζί την εμπειρία δημοσιογράφων που ασχολούνται με το πολιτικό, διεθνές και στρατιωτικό ρεπορτάζ (και, ακόμη περισσότερο, με την αντίστοιχη ανάλυση και αρθρογραφία) και στελεχών από τον πυρήνα του Κράτους (Ένοπλες Δυνάμεις, Αστυνομία), σε μια προσπάθεια να δουν όσοι προσέρχονται με μελετητική ανησυχία και διάθεση εμβάθυνσης στα θέματα της σημερινής δημοσιογραφίας πώς ένα κατεξοχήν «καυτό» θέμα όπως τα ΕλληνοΤουρκικά – και μάλιστα υπό τις τωρινές συνθήκες! – δημιουργεί ευθύνες, προκλήσεις, παγίδες, ευκαιρίες αναμέτρησης του δημοσιογράφου με τον εαυτό του.
Ήδη η θεματολογία που δέχθηκαν να καλύψουν οι συμμετέχοντες στο στρογγυλό τραπέζι, οι τίτλοι δηλαδή των παρεμβάσεών τους, έδειχνε πόσο σοβαρή είναι αυτή η πρόκληση. Έτσι, ο Μανώλης Κοττάκης – τώρα διευθυντής της «Εστίας», με μακρά θητεία στον γραπτό Τύπο και ιδιαίτερη προσέγγιση των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής – μίλησε με θέμα «το χρέος αντικειμενικότητας στην κάλυψη εθνικών θεμάτων σε συγκυρία κρίσης» και ξεχώρισε ευθύς εξαρχής την διαφορά που προκύπτει ανάλογα με το αν βρισκόμαστε σε περίπτωση ειρήνης ή πολέμου, ηρεμίας ή κρίσης. Για να δεχθεί ότι ένας πυρήνας καθήκοντος αντικειμενικότητας ανεπηρέαστης από σκοπιμότητες, καταγραφής των γεγονότων υπάρχει, όμως τόσο η αποκάλυψη όσο και η μορφή απόδοσης των γεγονότων επηρεάζεται αναγκαστικά από το κλίμα. Έδωσε βιωματικά παραδείγματα από το 1996/εποχή των Ιμίων, όπου στοιχεία του ρεπορτάζ επιχειρήθηκε να περισταλούν μέχρι και με διώξεις για κατασκοπία, από τα επεισόδια της δεκαετίας του΄90 στην Θράκη (όπου το μειονοτικό πλέκεται με εσωτερικές πολιτικές αντιπαραθέσεις) και από την υπόθεση των S-300/ την μεταφορά από Κύπρο σε Κρήτη για να εκτονωθεί η κρίση και η δεινή πίεση του διεθνούς παράγοντα, όπου θεμελιωμένες πληροφορίες για την σύσκεψη Σημίτη /Κληρίδη που επιχειρήθηκε να «πνιγούν» επιβεβαιώθηκαν με απόσταση χρόνου.
Ο Πάρις Καρβουνόπουλος, προερχόμενος ευθέως από το στρατιωτικό ρεπορτάζ, με διαδρομή στον ΑΝΤΕΝΝΑ, ήδη εδώ και καιρό υπεύθυνος του εξειδικευμένου site “Militaire” – στάθηκε πολύ στο πώς αισθάνεται ο δημοσιογράφος στα θέματα αυτά όταν βλέπει με την κοινή γνώμη να είναι «απέναντί του» Επέλεξε να μιλήσει με θέμα τα «όσα πρέπει και όσα δεν πρέπει να γράψει ή να πει ο δημοσιογράφος σε συγκυρία κρίσης». Μίλησε για το πώς χρειάζεται να προσπαθεί ιδιαίτερα ώστε να μην επικρατεί (ή να μην επιβεβαιώνεται) μια στρεβλή εικόνα στην κοινή γνώμη για τα ίδια τα γεγονότα – πόσο μάλλον για την ανάλυσή τους ή για την προβολή τους στο μέλλον. Έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο πώς η έννοια του απορρήτου χρησιμοποιείται πολλές φορές υπερβολικά, ακόμη και καταχρηστικά σε μια εποχή όπου η πληροφόρηση για πολλά θέματα κυκλοφορεί ελεύθερα (π.χ. τα Jane’s Ships δίνει στοιχεία για την δύναμη πλοίων, τον εξοπλισμό κλπ. ειδικά sites παρακολουθούν ανοιχτά τον πλου, πέραν του ότι οι δορυφόροι κάθε πλευράς – πάντως των Δυνάμεων – δίνουν real time εικόνα). Περιέγραψε προσωπική του περιπέτεια όταν για σχετικά ανώδυνο ρεπορτάζ βρέθηκε εγκαλούμενος για κατασκοπία – με γρήγορη μεν απαλλαγή αλλά ψυχολογικό τραυματισμό. Επεσήμανε, δε, ότι τα απόρρητα – ή τα θεωρούμενα απόρρητα – πολύ συχνά δεν τα βρίσκει ο συντάκτης, αλλά «τον βρίσκουν» αυτά. Αν ένα είναι που εξηγεί την υπερβολική χρήση του απορρήτου, αυτό έγκειται στον φόβο των υπεύθυνων (ιδίως δε της πολιτικής ηγεσίας) για την ευθύνη να «ξεφύγει» επικοινωνιακά η κατάσταση – περισσότερο από την ανησυχία τους επί της ουσίας. Η δε νευρικότητα της πολιτικής ηγεσίας, «χρωματίζει» την στάση της υπόλοιπης πυραμίδας.
Η προβληματική του Στρογγυλού Τραπεζιού για την επικοινωνία και την δημοσιογραφική κάλυψη των ΕλληνοΤουρκικών είχε ακόμη αιχμηρότερο ενδιαφέρον όταν προσεγγίσθηκε, στην συνέχεια της συζήτησης, από εκπροσώπους της πρώτης γραμμής διαχείρισης – Πολεμικού Ναυτικού, Αστυνομίας. Σε αυτούς, θα έρθουμε σε επόμενο σημείωμα.
