Στον λαβύρινθο της γεωπολιτικής του 2022
Οικονομική Επιθεώρηση, Ιανουάριος 2022, τ.1014
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟ 2022 ◊ του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη
Αν τα προηγούμενα χρόνια –ας πούμε οι δύο δεκαετίες του 21ου αιώνα– έδειξαν ένα πράγμα, αυτό είναι ότι και στα γεωπολιτικά και στα γεωοικονομικά μην θεωρείς κάτι κεκτημένο· μην αναζητείς πάγιες σταθερές. Είδαμε κάτω από διαδοχικές κρίσεις το υπόδειγμα της παγκοσμιοποίησης να επαναπροσδιορίζεται, αν μη να θρυμματίζεται· είδαμε το δόγμα της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών να χαλιναγωγείται, το τοτέμ της λιτότητας να τίθεται υπό αμφισβήτηση· είδαμε μετακίνηση του γεωπολιτικού κέντρου βάρους από Ατλαντικό και Μεσόγειο σε Ειρηνικό και Ινδικό· είδαμε νέοι εχθροί (ή πάντως στρατηγικοί αντίπαλοι) να δημιουργούνται: Κίνα, Ρωσία.
Ταυτόχρονα, η συνειδητοποίηση της αλληλεξάρτησης δεν έπαψε να επιτείνεται. Όχι βέβαια σε βάση ισότητας. Ιδίως ισχύει αυτό για σχετικά μικρές χώρες, που βλέπουν τις συμμαχίες τους, τις οικονομικές συνδέσεις τους, καμιά φορά και την ίδια τους την υπόσταση να τίθενται εν αμφιβόλω καθώς ευρύτερες ισορροπίες μετακινούνται.
Την ίδια πάντως στιγμή, η βαρύτατη εμπειρία της πανδημίας της Covid-19 (που δεν λέει να ακολουθήσει τις ευχές και τις διαβεβαιώσεις και να σβήσει…), με τις πληθωρικές επιπτώσεις της, καρφώνει στη συνείδηση το πόσο ενιαία είναι πλέον η Υφήλιος. Το τι μπορεί να σημάνει το κλείσιμο συνόρων εδώ, η επιβολή διαφορετικών πρωτοκόλλων εκεί, ο συντονισμός (ή: ο αποσυντονισμός) των μέτρων στήριξης ανά τις οικονομίες. Ενώ και η διαφορετικής δραματικότητας εμπειρία της κλιματικής αλλαγής, που ήδη όλοι πλέον αναγνωρίζουν ως κλιματική κρίση, υποχρεώνει στο αυτονόητο: την αναγνώριση ότι ο πλανήτης είναι ένας, ότι τα όρια των συστημάτων έχουν ήδη εξαντληθεί. Παράλληλα, αλλά όχι συντονισμένα, βαίνει και η νέα ενεργειακή κρίση…
Από τις συμμαχίες που τορπιλίζονται και αναδιατάσσονται (ΝΑΤΟ, AUKUS, QUAD) μέχρι τη συνειδητοποίηση ότι οι εξελίξεις στις ΗΠΑ (πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές) οδηγούν λίγο-πολύ τα πάντα, από τις αναζητήσεις της Ευρώπης (γαλλο-ιταλικής ή γερμανικής έμπνευσης) για τον εαυτό της μέχρι τις προκλήσεις που βλέπει η Ρωσία μπροστά της, ή το μετέωρο βήμα της Kίνας (και τις αναζητήσεις πολιτικής απ’ όλους απέναντί της), από τη μετάβαση της Δέλτα του κορονοϊού στην Όμικρον και την αναζήτηση «απάντησης» μέχρι την τύχη του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 και τον (σχεδόν) πανικό μπροστά στις ενεργειακές τιμές, ένα γίνεται φανερό: Καμιά χώρα δεν μπορεί να κοιτάζει προς το μέλλον χωρίς να δει τους διάφορους κύκλους του διεθνούς περιβάλλοντος. Και να αναζητήσει τις δικές της ισορροπίες και προσαρμογές σε αυτό.
Στο αφιέρωμα που φιλοξενεί το τεύχος Ιανουαρίου της Οικονομικής προτείνεται ένα είδος μίτου (ή ξενάγησης) στον λαβύρινθο του 2022 μπροστά μας – με διασυνδέσεις προς την ελληνική κατάσταση.
