Μια «διαφορετική» κατάθεση Θόδωρου Πάγκαλου
του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη
Ακόμη και όταν ο Θόδωρος Πάγκαλος βρέθηκε εκτός της πολιτικής σκηνής – σκηνής όπου διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο, πάντως στην πρώτη εποχή ΠΑΣΟΚ/Ανδρέα στην ωρίμανση των σχέσεων με ΕΟΚ, ύστερα στην εποχή ΠΑΣΟΚ/Κώστα Σημίτη με την κυρίως ευθύνη ως ΥΠΕΞ, εντέλει και στην εποχή Γιώργου Παπανδρέου στο ξεκίνημα των Μνημονίων – δεν έπαψε με τον δημόσιο λόγο του να ταρακουνάει τα πράγματα. Αυτό κάνει και με ένα καινούργιο βιβλίο του (στην σειρά Μαρτυρίες των Εκδόσεων Κέρκυρα-economia Publishing, που είχαν άλλωστε φιλοξενήσει και το «Τα φάγαμε όλοι μαζί… και συνεχίζουμε να τα τρώμε», εκδ. 2018), μια προσπάθεια ανάλυση/διευκρίνισης της τόσο εκρηκτικής εκείνης ατάκας), όπου αποτυπώνει μιαν καθαρά Παγκάλεια κατάθεση για τα κρισιμότερα επεισόδια που χρειάστηκε να χειριστεί ως ΥΠΕΞ: «Ιμια -S-300 – Οτσαλάν».
Να το έχουμε πει από την πρώτη στιγμή : το βιβλίο αυτό, γραμμένο με την ευθύτητα που πάντοτε χαρακτήριζε τον Πάγκαλο (και που δεν είναι ακριβώς συμβατή με την διπλωματική ροπή προς την τήρηση ισορροπιών ή/και την στρογγυλεμένη προσέγγιση που θεωρείται ότι είναι εκείνη των ΥΠΕΞ – οι οποίοι βέβαια στην πραγματική τους λειτουργία πολύ συχνά χαρακτηρίζονται από ικανήν ωμότητα…), καλό θα ήταν να προσεχθεί απ’ όλους όσοι θεωρούν σήμερα ότι είτε χαράσσουν και εφαρμόζουν εξωτερική πολιτική, είτε τοποθετούνται επί της πολιτικής αυτής – αντιπολιτευτικά, ενδοκυβερνητικά, αναλυτικά/ακαδημαϊκά, δημοσιογραφικά, καφενειακά/φεησμπουκικά – πιστεύοντας ότι έχουν λόγο, ανεξαρτήτως ρόλου.
Γιατί; Πρώτον, επειδή η σημερινή κατάσταση ιδίως στα ΕλληνοΤουρκικά, αλλά και στην συνολική πρόσληψη της θέσης της Ελλάδας στα διεθνή δρώμενα, έχει δυσοίωνες ομοιότητες με τις αιχμές εκείνων των στιγμών: και των Ιμίων η αντήχηση φθάνει μέχρι του Ορούτς Ρέϊς τις περατζάδες σε Καστελόριζο, νοτίως Ρόδου, Κάσου, Καρπάθου, Κρήτης. και η σχέση με τους Ρωσικούς εξοπλισμούς βρέθηκε να παίζει ρόλο στην μεριά αυτή του κόσμου. κυρίως δε, όσο κι αν δεν το πολυπροσέχουμε, οι διαδρομές των μυστικών υπηρεσιών, διεκδικούν όλο και περισσότερο χώρο.
Η παρολίγον πολεμική σύρραξη στα Ίμια, με νωπή την Κυβέρνηση Σημίτη που ακόμη δεν είχε καν λάβει την εμπιστοσύνη της Βουλής, και οι υποχωρήσεις που χρειάστηκαν από την Ελληνική πλευρά μέχρι να ισχύσει το «no men, no ships, no flags» της ειρηνευτικής παρέμβασης των ΗΠΑ, υπήρξε κορυφαία στιγμή στην προσωπική διαδρομή του Θ. Πάγκαλου. Θα λέγαμε – μ’ όλες τις εξηγήσεις που δίνει ,το φόντο που περιγράφει, τον ρόλο των ενδοκυβερνητικών εντάσεων και των διεθνοπολιτικών διακινδυνεύσεων που επισημαίνει – ότι υπήρξε καθοριστική για την μελλοντική του λειτουργία ως πολιτικού. Ας έχει σημειωθεί, εδώ, ότι η Κυβέρνηση Σημίτη, όπως περιγράφει σε Παράρτημα σημείωμα του εκδότη του βιβλίου, προτεραιότητες είχε εντελώς διαφορετικές: την οικονομική σταθεροποίηση, μεταρρυθμιστικές (της εποχής) κινήσεις, την πορεία προς το κλείδωμα στην ΟΝΕ. Τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής δεν αποτελούσαν ελεύθερη επιλογή της, περισσότερο προβάλλοντας σ’ αυτά κατάλοιπα εσωκομματικών μη-ισορροπιών. Έτσι που σήμερα, μετά από μια ολόκληρη 25ετία, βλέπουμε τα ίδια μοτίβα Τουρκικού αναθεωρητισμού να παίζουν κεντρικό ρόλο στην περιοχή με ακόμη πιο αναβαθμισμένο/διεκδικητικό τρόπο, κάθε σελίδα/κάθε γραμμή του κεφαλαίου αυτού του Θ. Πάγκαλου θάπρεπε να αποτελέσει αναγκαστικό ανάγνωσμα για όσους ασκούν (ή: θεωρούν ότι ασκούν) πολιτική.
Αντίστοιχα διδακτική, η περιπέτεια των S-300 – υπό την έννοια του τι δείχνει για το δέσιμο της μοίρας της Ελλάδας μ’ εκείνην της Κύπρου υπό το φως (φορές-φορές σκοτεινό) των διαγκωνισμών των Δυνάμεων στην περιοχή. Έτσι που η κοινή Τουρκική στάση απέναντι στις θαλάσσιες ζώνες Ελλάδας και Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο – έννοια που, όπως και η «Γαλάζια Πατρίδα» δεν υπήρχε αληθινά στον ορίζοντα στα τέλη της δεκαετίας του΄90 – ενοποιεί την διεκδίκηση/απειλή, η κατάθεση Πάγκαλου σχετικά με την στάση Κώστα Σημίτη και Γλαύκου Κληρίδη στην κρίση των (Ρωσικών…) S-300 και μπροστά στις πιέσεις του διεθνούς συστήματος, αληθινά θα πρέπει να κάνει τους σημερινούς χειριστές να διερωτώνται σε κάθε στροφή. Να διερωτώνται ποιο θάναι το επόμενο βήμα.
Όσο για το τρίτο επεισόδιο της αφήγησης Πάγκαλου, η θλιβερή και τραυματιστική περιπέτεια της υπόθεσης Οτσαλάν, εκείνο επιφυλάσσει στον αναγνώστη μια δυσάρεστη εξοικείωση με τις λειτουργίες των μυστικών υπηρεσιών (εδώ/τότε Μοσάντ και Αμερικάνικες υπηρεσίες βρίσκονταν σε στενό συντονισμό με την Άγκυρα στην προσπάθεια εξουδετέρωσης του Κούρδου ηγέτη) καθώς και με τον αναβρασμό της εσωτερικής κοινής γνώμης (χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο ο Πάγκαλος αναφέρεται στο «λαϊκό δικαστήριο» που καταδίκασε την προσπάθεια χειρισμών του «στο Σύνταγμα»). Κυρίως όμως το οδηγεί στο συμπέρασμα-κατακλείδα ότι: «οι αφέντες του Πενταγώνου θα ήθελαν έναν υπάκουο υπουργό Εξωτερικών στην Αθήνα, που να εκτελεί τις εντολές τους χωρίς να δημιουργεί προβλήματα». Και ακόμη: «οι Αμερικάνοι ήθελαν το ΠΑΣΟΚ χωρίς τους ανθρώπους που θα ενοχλούσαν».
Ασφαλώς το τότε δεν έχει καμιά (;) σχέση με το τώρα. Όμως η κατακλείδα αυτή του εν εκλείψει πλέον Θόδωρου Πάγκαλου καλό θα ήταν να διαβαστεί. Και να ξαναδιαβαστεί.
