Αλλαγή υποδείγματος: νέα, αλλά προς ποια κατεύθυνση;

του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη

Ηταν αφιερωμένο το φετεινό Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών – που, για να συνεννοούμεθα, είναι περισσότερο και περισσότερο φόρουμ, δηλαδή τόπος που φιλοξενεί ιδές και απόψεις και (μερικές) συζητήσεις, ενώ λιγότερο «οικονομικό» υπό την στενή έννοια όπως αρχικά είχε επιδιωχθεί να λειτουργήσει – σε μια προσέγγιση «αλλαγής υποδείγματος»/paradigm shift. Σε μια διερώτηση, δηλαδή, κατά πόσον η συσσώρευση μεταβολών, από την υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης μέχρι την επανεγκατάσταση του πληθωρισμού, ή πάλι από την δύσκολη αναζήτηση μιας «στρατηγικής αυτονομίας» της Ευρώπης μέχρι την επαναφορά ενός νέου Ψυχρού Πολέμου/μιας λογικής των μπλοκ με αιτία (ή αφορμή;) την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ή ακόμη από τις επιταχυνόμενες μεταβολές που εισάγει η ψηφιακή τεχνολογία μέχρι την αυριανή διακύβευση κάθε ιδιωτικότητας – κατά πόσον παρόμοιας έκτασης μεταβολές καταλήγουν, ακριβώς, σε μεταβολή υποδείγματος. Σε «μιαν άλλη ερμηνεία του κόσμου», αν όχι σ’ έναν άλλο κόσμο.

Συνολικά η κατάληξη των συζητήσεων – χωριστά αλλά και ως συνισταμένη – ήταν πιο συγκρατημένη, λιγότερο ανατρεπτική. Περισσότερο επεκράτησε μιαν αίσθηση σημαντικών μεν μεταβολών, αλλά με μια ικανότητα του διεθνούς συστήματος να αυτοελέγχεται. Θα μας επιτραπεί ωστόσο να αλιεύσουμε από μια συζήτηση που φάνηκε να αφορά κάτι αρκετά τεχνικό, τα θέματα Δικαιοσύνης (υπό την μπαγκέτα της Ιωάννας Μάνδρου: τα περισσότερα σχόλια τράβηξαν οι τοποθετήσεις του Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου, αρκετές φορές παρεξηγημένες,  όμως δεν ήταν εκεί «το ψαχνό» κατά την γνώμη μας). Πλην όμως, όταν επί σκηνής βρέθηκε ο Βαγγέλης Βενιζέλος, πάλι με βατήρα θέμα τεχνικό – την συνταγματική αναθεώρηση, προοπτικά – ακούστηκαν πράγματα που, αν προσεχθούν, υπόσχονται μέσα στην πικρή και αγριεμένη προεκλογική εκστρατεία της κάλπης της 21^ης Μαϊου-και-βλέπουμε-για-την-συνέχεια μια πολύ ενδιαφέρουσα αλλαγή υποδείγματος.

Κάλεσε η Ι. Μάνδρου τον Β. Βενιζέλο να τοποθετηθεί σε κάτι που, προηγουμένως, είχε εγείρει ο Αντιπρόεδρος του ΣτΕ Μιχάλης Πικραμένος: το επίπεδο  του πολιτικού πολιτισμού της εποχής. Που δεν δείχνει να βελτιώνεται. Εκεί, ο Β. Βενιζέλος είπε ότι «δεν έχουμε [απλώς] μείνει στάσιμοι, έχουμε κάνει σοβαρά βήματα προς τα πίσω» όσον αφορά την τοξικότητα, «την ευκολία με την οποία ο δημόσιος λόγος επιλέγει κάθε φορά το πιο επιφανειακό, το πιο οξύ, το πιο αντιπαραγωγικό». Για να διατυπώσει μιαν έκκληση: «πρέπει να κηρυχθεί η λήξη αυτής της περιόδου». Να κηρυχθεί η λήξη: βαριά διατύπωση, βαρύτατη έκκληση.

Προερχόμενη η έκκληση αυτή από κάποιον που – στην ρύμη του λόγου της πολιτικής αντιπαράθεσης – είχε μιλήσει μέχρι και για «παραβίαση των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα περί εσχάτης προδοσίας» καταφερόμενος εναντίον της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ για προσπάθεια αλλοίωσης των θεσμών στην υπόθεση/σκάνδαλο/σκευωρία Novartis (αλήστου μνήμης κατά τα άλλα, μετά και από Ειδικό Δικαστήριο), και μάλιστα με την μείζονα συζήτηση περί συναινέσεων στο φόντο, προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία.  Συναινέσεων που τις φέρνει στο προσκήνιο ήδη η άσκηση της απλής αναλογικής, αλλά και η απομάκρυνση των αυτοδυναμιών. Αν είναι να κάνουμε λόγο για αλλαγή υποδείγματος στην εχθροπάθεια που πήγαινε να επικρατήσει στο πολιτικό σύστημα της τελευταίας δεκαετίας, ποιο καλυτερο παράδειγμα;

Αν θέλουμε πάντως να δούμε και μιαν άλλη αλλαγή υποδείγματος – ή μήπως είναι εμπέδωση του υποδείγματος, paradigm consolidation – θα άξιζε να επισκεφθούμε και την παρουσίαση του Αμερικανού πρέσβυ Τζώρτζ Τσούνη (πολύ πιο ουσιαστικού και με αίσθηση χιούμορ και επιδραστικότητα απ’ όσο η φήμη που τον συνόδευσε αρχικά). Ο οποίος, αφού τόνισε πως η Αμερικανική Κυβέρνηση διατηρεί «εκπληκτική συνεργασία» με την σημερινή Ελληνική, αλλά και – έσπευσε να διευκρινίσει – διατηρούσε εκπληκτική συνεργασία και με την προηγούμενη, ξεκαθάρισε ότι «αυτό δεν θα αλλάξει» ανεξαρτήτως της έκβασης των επερχόμενων εκλογών…