Πώς ο Χένρι Κίσσινγκερ πήγε να καταστήσει την διπλωματία υποκατάστατο της Εξωτερικής Πολιτικής
του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη
Για τον Χένρι Κίσσινγκερ ουσιαστικά όλα είχαν ήδη γραφτεί, με μια πύκνωση ιδίως όταν έφθασε πριν κάποιες εβδομάδες στα 100 χρόνια του. Τώρα, μετά τον θάνατό του, υπήρξε αληθινά έκρηξη αναφορών, αναλύσεων, αναδρομών, αξιολογήσεων.
Θα προτείναμε ωστόσο στον αναγνώστη να δώσει κάποια πρόσθετη προσοχή σε δυο στοιχεία. Αφού βέβαια, «προσπεράσει» την βαθύτερη αντιπάθεια που είχε συγκεντρώσει επάνω του ο Κίσσινγκερ από τους Έλληνες και Κύπριους, πάντως λόγω του ρόλου του στην τραγωδία της Κύπρο αλλά και στην εν συνεχεία ισορροπία (σωστότερα: πολύ-λιγότερο-από ισορροπία) των θέσεών του για την περιοχή μας, με το «σχέδιο Κίσσινγκερ» κοκ. Το «ανάποδο κουπί» που πάσχισε τότε να τραβήξουν στην Αμερικανική πολιτική σκηνή άνθρωποι σαν τον Γιουτζήν Ρωσσίδη ή τον Άρη Καρατζά, αλλά και γενικότερα η Ομογένεια της εποχής του εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας, τον είχε βρει απέναντι – σαφώς. (Μιλήσαμε για αντιπάθεια προς Κίσσινγκερ: αυτή ξεπέρασε τα όρια του έλλογου, όπως με την αναφορά σε δήθεν απόκρυφη πρόθεση/σχεδιασμό «να πληγεί ο δυσκολοκυβέρνητος Ελληνικός λαός, στις πολιτισμικές του ρίζες, την γλώσσα, την θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα [ώστε] να μην μας παρενοχλεί [τις ΗΠΑ] στην Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή»)
Τώρα, μετά το τέλος της διαδρομής Κίσσινγκερ, ας προσεχθεί το πώς – πρώτα ως Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, ύστερα ως ΥΠΕΞ των ΗΠΑ αλλά και πολύ μετά τις επίσημες θητείες του ως άνθρωπος βαθιά επιδραστικός στους κύκλους του Αμερικανικού κατεστημένου πολιτικής, επεχείρησε να κάνει την διπλωματική κινητικότητα – κάποιοι θα έλεγαν την υπερκινητικότητα της shuttle diplomacy, στα όρια του μπιζιμποντισμού! – να κατισχύσει απέναντι στην αληθινή Εξωτερική Πολιτική. Εκείνη δηλαδή που βλέπει μπροστά την μακρά περίοδο, που αντλεί από ψύχραιμη (ακόμη και κυνική…..) ανάγνωση της Ιστορίας και της ιδιοσυστασίας των λαών. που σαφώς και αξιοποιεί την γλώσσα της ισχύος, αλλά με προσοχή στο τελικό αποτέλεσμα και όχι στην άμεση αξιοποίηση της νίκης.
Ίσως ξαφνιαστεί ο αναγνώστης, που λέμε ότι ο Κίσσινγκερ προτίμησε την διπλωματία από την μεγάλη πολιτική – άλλωστε αυτός δεν ήταν που οικοδόμησε την ΣινοΑμερικανική προσέγγιση; που συνέβαλε στην αποδοχή αδιεξόδου των ΗΠΑ στο Βιετνάμ (όθεν και το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, ίσως το πιο καταγγελμένο της ιστορίας); Όμως η έμπρακτη πίστη του στην διπλωματική πρακτική – στην «τέχνη» της διπλωματίας – είναι εκείνο που τον έκανε να ξεχωρίσει ως φιγούρα. Το ίδιο χαρακτήριζε και την γραφή του , από το μνημειώδες Diplomacy μέχρι το World Order αλλά και το On China.
Το δεύτερο που θαρρούμε ότι ξεχωρίζει από του Κίσσινγκερ τις πιο πρόσφατες/τελευταίες παρουσίες στο παγκόσμιο προσκήνιο συζήτησης – προσκήνιο που διεκδικούσε, εμφατικά – ήταν οι προειδοποιήσεις του για το τι επιφυλάσσει το μέλλον (το κοντινό μέλλον, δε). Όχι όμως με κάποια Κασσάνδρεια λογική, αλλά πάντα με προτάσεις πολιτικής – ακόμη-ακόμη με προτάσεις άμεσων χειρισμών. Παράδειγμα: σε συζήτηση-μαμούθ προ μηνών με τον ECONOMIST, εξηγούσε διεξοδικά τα αδιέξοδα που χτίζονταν στο Ουκρανικό, μιλώντας από τους πρώτους στην Δύση για την ανάγκη να βρεθεί λύση με διαπραγματεύσεις (πάλιν η διπλωματική προσέγγιση…). Ενώ στην εντελώς πρόσφατη τοποθέτησή του, μαζί με τον Γκράχαμ Αλλισον του Χάρβαρντ, περιέγραφε την απειλή που θεωρούσε ότι ήδη αποτελεί η ΑΙ/τεχνητή νοημοσύνη στην ανεξέλεγκτη εξέλιξή της (ο ίδιος, λίγο πριν τα 100 του, είχε γράψει με τον Έρικ Σμιντ το The Age of AI and Our Human Future), πάλιν όχι διεκτραγωδητικά, αλλά για να απευθύνει έκκληση συνεννόησης Κορυφής ΗΠΑ-Κίνας.
Προσέξτε, δε: με αναφορά στην ψυχροπολεμική ισορροπία του τρόμου, της εποχής της πυρηνικής απειλής…
