H δύσκολη συζήτηση για τα ΕλληνοΤουρκικά και η σκιά των Ιμίων/μνήμη Παγκάλου

του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη

Συνέπεσε η μέρα που έγινε γνωστός ο θάνατος του Θόδωρου Πάγκαλου, του ανθρώπου που είχε σε αρκετά στάδια την ευθύνη των ΕλληνοΤουρκικών και ευρύτερα της εξωτερικής πολιτικής – τόσο επί Κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου, όσο και επί Κώστα Σημίτη – αλλά που κυρίως σημαδεύτηκε από την τραγική νύχτα των Ιμίων, να φιλοξενείται από το ΙΔΙΣ εκδήλωση για τα 70 χρόνια συμμετοχής τής Ελλάδας στο ΝΑΤΟ. Περιέλαβε η εκδήλωση αυτή μια σειρά από τοποθετήσεις – όμως έκλεισε, εντελώς επίκαιρα άλλωστε άμα λάβει κανείς υπόψη τις κυοφορούμενες εξελίξεις μετά την νίκη Ερντογάν στην Τουρκία και την επικείμενη ανάδειξη Κυβέρνησης στην Ελλάδα, με μια συζήτηση για τα ΕλληνοΤουρκικά με συμμετοχή Κωστή Χατζηδάκη (κάποιοι σχολίασαν…) , Βαγγέλη Βενιζέλου και Βαγγέλη Αποστολάκη υπό την ευρεία έννοια εκπροσώπων των κομμάτων εξουσίας (συντόνισε η Ινώ Αφεντούλη).

Στην συζήτηση πλανιόταν – αναγκαστικά – η μνήμη της νύχτας των Ιμίων και όσων ακολούθησαν. Ωστόσο είχε ενδιαφέρον το πώς ήρθε και επανήλθε το κατά πόσον «θα πορευθούμε τώρα με λογική σύγκρουσης ή με λογική συνεννόησης»: στο θέμα στάθηκε εμφατικά ο Βαγγέλης Βενιζέλος, ενώ είχε ενδιαφέρον το πώς ο Βαγγέλης Αποστολάκης επεσήμανε αντιστοίχως ότι η Τουρκία (δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι) πρώτιστα θα ενδιαφέρεται για τα συμφέροντά της και θα ξεκινά από τις εκφρασμένες θέσεις της.

Εκεί κάπου, ο Β. Βενιζέλος υπενθύμισε το πώς η Τουρκία έχει φέρει στον ΟΗΕ με επίσημες επιστολές το θέμα της αποστρατικοποίησης των νησιών (την ίδια στιγμή που, σε αντίθεση με τα όσα πιστεύουμε στην Ελλάδα, τοποθετείται επισήμως υπέρ διαδικασίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών). Πάντως έγινε – σχετικά – σαφές ότι άμα πορευόμαστε προς μια λογική σύγκρουσης, συναρτώμενη μάλιστα με την αντίστοιχη λογική φρούρησης «των συνόρων της Ευρώπης» στο μεταναστευτικό, τότε θα πρέπει να προετοιμάζεται η κοινωνία να καταστεί «πολεμική». Πράγμα που σημαίνει πειθαρχίες, όχι δε απλώς επίκληση του «μοντέλου Ισραήλ» αλλά και σοβαρή ανάληψη κόστους…

Εκεί, με αφορμή την φρούρηση των συνόρων, υπήρξε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων μεταξύ Κ. Χατζηδάκη – Β. Βενιζέλου. Τα συνοριακά επεισόδια, ιδίως στον Έβρο, ήταν επεισόδια αστυνομικού (Βενιζέλος), ή στρατιωτικού (Χατζηδάκης) χαρακτήρα; Το ερώτημα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες… Προσπάθησε να γεφυρώσει την αντίθεση η Ινώ Αφεντούλη του ΙΔΙΣ (με προϋπηρεσία ΝΑΤΟ), με αναφορά στην έννοια των «υβριδικών» επιχειρήσεων – όμως η μεγάλη διαφορά των δυο προσεγγίσεων δεν προσπεράστηκε.

Πέραν τούτου, και επειδή προσεγγίζουν ώρες επανεκκίνησης συζητήσεων περί το Κυπριακό, ο Β. Βενιζέλος υπενθύμισε ότι – πάντως μετά την διαδικασία του Crans-Montana με το χάσμα που ανέδειξε – η παλιότερη άποψη/πεποίθηση ότι προσέγγιση στα ΕλληνοΤουρκικά προϋποθέτει υπό κάποιαν μορφή πρόοδο στο Κυπριακό, τώρα έχει αντιστραφεί: ήδη, ενδεχομένως πρόοδος στα ΕλληνοΤουρκικά είναι προϋπόθεση οποιουδήποτε ανοίγματος του Κυπριακού. Και τούτο, όσο και να ενδιαφέρεται ο διεθνής παράγων για ξεπάγωμα της υπόθεσης ανάπτυξης ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. (Εδώ, πάλιν ο Β. Βενιζέλος υπενθύμισε ότι η Τουρκία ισχυρίζεται/προσέρχεται διεθνώς με λογική συνολικής οριοθέτησης ΑΟΖ με όλες της χώρες της περιοχής).

Εδώ, μια σύντομη αναδρομή στην αφήγηση – από τον ίδιο τον Θόδωρο Πάγκαλο, στο βιβλίο του Ίμια/S-300/Ότσαλάν: Παλεύοντας για την ειρήνη (κυκλοφόρησε το 2020, από τις Εκδόσεις Κέρκυρα-economia Publishing) – του πώς έχει χτιστεί η παρανόηση/εσφαλμένη αντίληψη σχετικά με την υφαλοκρηπίδα (και, αργότερα την ΑΟΖ), πάντως από την Τουρκική πλευρά αλλά και πώς υπάρχει υποτίμηση των νομικών κινδύνων από την δική μας, Ελληνική. Δείτε:

«Οι Τούρκοι έχουν εσφαλμένη αντίληψη για την υφαλοκρηπίδα. Τη θεωρούν επέκταση του ορίου κυριαρχίας, δηλαδή επέκταση των χωρικών υδάτων. Εγώ ο ίδιος είχα ακούσει την κυρία Τανσού Τσιλέρ να μου λέει ότι, αν επέβαινε η ίδια στο κότερο του άνδρα της για να πάει από την Σμύρνη στο Αϊβαλί – Κυδωνίες παλιότερα –, έπρεπε να ζητήσει την άδεια των Ελλήνων, διότι θα περνούσε από την υφαλοκρηπίδα διαφόρων νησιών. Της εξήγησα τότε ότι η υφαλοκρηπίδα δεν δίνει το δικαίωμα ούτε καν εκτέλεσης κυριαρχικών πράξεων και ότι εν πάση περιπτώσει ακόμη και στα όρια των χωρικών υδάτων, όπου ασκείται κυριαρχία, και πολεμικά πλοία μπορούν να διασχίσουν τα χωρικά ύδατα αν βρίσκονται σε κατάσταση «αβλαβούς διέλευσης».

Πρόσφατα άκουσα τον κύριο Ερντογάν να επαναλαμβάνει το ίδιο επιχείρημα. Εννοείται ότι μια τέτοια ανακρίβεια δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα».

Προσέξτε όμως και την συνέχεια:

«Η Ανατολική Μεσόγειος δεν είναι ούτε μπορεί να γίνει «ελληνική λίμνη». Υπάρχουν απλώς ειδικές καταστάσεις που αφορούν το σύνολο των διαπλεόντων στενά, και τα λοιπά, όπως η έκταση που χωρίζει την Τήνο με την Άνδρο, που θα λυθούν με ειδικές ρυθμίσεις, οι οποίες θα διευθετηθούν από μια διεθνή διάσκεψη στα πλαίσια του ΟΗΕ από τις χώρες που χρησιμοποιούν αυτά τα νερά (Ελλάδα, Κίνα, Ρωσία, Ιαπωνία, ΕΕ, ΗΠΑ και η Τουρκία ασφαλώς) και έχουν υπογράψει την διεθνή συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας ή δεν την αμφισβητούν».

Και δείτε την σχετική κατακλείδα:

«Η προσφυγή στη Χάγη, εάν δεν γίνει δεκτή η γενική υποχρεωτική δικαιοδοσία του δικαστηρίου, είναι άκρως επικίνδυνη για τις ελληνικές απόψεις. Εξ ου και η ανάγκη ενός συνυποσχετικού που θα προσδιορίζει το αντικείμενο της διαφοράς και δεν θα αφήνει περιθώρια επέκτασής του από τους Ανατολίτες, που περιφρονούν πλήρως το «κράτος δικαίου» και τον τρόπο με τον οποίο αυτό λειτουργεί και έχουν σεβασμό μονάχα στην ωμή στρατιωτική δύναμη».

Δύσκολη συζήτηση, που όμως πλησιάζει.