Παρουσίαση του βιβλίου Επιτελών το καθήκον μου, στη Θεσσαλονίκη
Στην ιστορική Αίθουσα Τελετών της Φιλοσοφικής του ΑΠΘ έγινε στις 20 Ιανουαρίου 2017 παρουσίαση του βιβλίου “Επιτελών το Καθήκον μου” του Χρήστου Σαρτζετάκη, με το οποίο ο ανακριτής της Υπόθεσης Λαμπράκη και μετέπειτα έως και Πρόεδρος της Δημοκρατίας κάνει την οριστική κατάθεση επί των γεγονότων που συγκλόνισαν την Ελλάδα στην δεκαετία του 60, αλλά και καθόρισαν πολλά στον μετέπειτα δημόσιο βίο της χώρας.
Την παρουσίαση, που εξελίχθηκε σε κάτι πολύ περισσότερο απ’ αυτό και έγινε μια συνολική αναδρομή στην εποχή εκείνη όπου η Δημοκρατία χρειάστηκε αγώνες για να παραμείνει όρθια και για να αμυνθεί ενάντια στο παρακράτος και τους σκοτεινούς μηχανισμούς του, στα “άγρια χρόνια” που έφεραν πολλούς σε διασταύρωση με την Ιστορία, έκαναν άνθρωποι από την δημόσια σφαίρα και την πολιτική – αλλά και πρωταγωνιστές της μετάβασης από την ίδια Υπόθεση Λαμπράκη στον θρύλο της.
Έτσι, ο Κώστας Γαβράς – ο σκηνοθέτης του “Ζ” που έκανε την Υπόθεση Λαμπράκη αλλά και την φιγούρα του Χρήστου Σαρτζετάκη γνωστή σ’ όλη την Ευρώπη αλλά και τον κόσμο το 1968, αφότου δηλαδή στην Ελλάδα η Χούντα είχε επαληθεύσει τις πιο σκοτεινές σκιές της υπόθεσης – αφηγήθηκε πώς, γι’ αυτόν, η υπόθεση εκείνη έδειξε πώς ο Εμφύλιος συνεχίστηκε στην Ελλάδα με άλλα μέσα. Πώς η τύχη του να βρεθεί στον Στρατό ο αδελφός του με τον συγγραφέα του “Ζ”, τον Βασίλη Βασιλικό, του έφερε στα χέρια το βιβλίο, που τον έκανε από την αρχή να πει “Ενα φίλμ υπάρχει εδώ, γεννιέται “. Πώς η συμπαράσταση του επίσης αυτοεξόριστου μεγάλου Ισπανού λογοτέχνη Χόρχε Σεμπρούν έκανε εφικτή την δόμηση του σεναρίου, την αναζήτηση χρηματοδότησης αλλά και φωτεινών ηθοποιών σαν τον Υβ Μοντάν, τον Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, την Ειρήνη Παππά που “έδωσαν” την εικόνα της Υπόθεσης Λαμπράκη στο διεθνές κοινό. Πώς η δυσκολία να βρεθεί χρηματοδότηση, αλλά και η αδυναμία να γίνουν γυρίσματα στην Ελλάδα, οδήγησαν την κινηματογράφηση στην Αλγερία του Μπουμεντιέν – όπου αρχικά το εκεί στρατιωτικό καθεστώς αυτονόητα δίστασε, ύστερα όμως στήριξε το εγχείρημα για να δείξει ότι “εμείς κάναμε διαφορετική Επανάσταση!”, φθάνοντας να αδειάσει το Αλγέρι για 10 μέρες ώστε να γίνουν απρόσκοπτα τα γυρίσματα. Πώς , τις πρώτες μέρες της προβολής στο Παρίσι, το “Ζ” τράβηξε λίγο κόσμο· αλλά σιγά-σιγά η προσέλευση του κοινού πύκνωσε· πώς ο κόσμος άρχισε, στις αίθουσες, να χειροκροτεί και να ζητωκραυγάζει· πώς βαθμιαία το “Ζ” έγινε εμβληματική ταινία και, δεκαετίες αργότερα, άνθρωποι ρωτούσαν τον Κώστα Γαβρά “τι απέγινε ο νεαρός ανακριτής της υπόθεσης”.
Ο Βασίλης Βασιλικός, πάλι, περιέγραψε πώς ενώ μελετούσε και σχεδίαζε το υλικό για το “Ζ”, έφθασε μια μέρα στην πόρτα του ένα φορτηγάκι με 40 κούτες προανακριτικό υλικό της δικογραφίας· πώς, το γεγονός ότι ο ίδιος είχε σπουδάσει νομικά, του επέτρεψε να κατανοήσει την διαδρομή της υπόθεσης· πώς η ίδια η εξέλιξή της και η κάλυψη από τους δημοσιογράφους της εποχής – Γιάννη Βούλτεψη, Γιώργο Ρωμαίο, Γιώργο Μπέρτσο – τον έκανε να συνδυάσει μια πλοκή αστυνομικού μυθιστορήματος με την αποκάλυψη των σκοτεινότερων πτυχών μιας ούτως ή άλλως σκοτεινής εποχής· πώς, γι’ αυτόν ΒορειοΕλλαδίτη, το κλίμα της εποχής στην Θεσσαλονίκη, εκείνο “που έφαγε τον Λαμπράκη” ήταν και εκείνο που πρωταγωνίστησε αληθινά στο βιβλίο – κι αργότερα στην ταινία.
Μιλώντας με την δική του, αναλυτική γλώσσα, ο Βαγγέλης Βενιζέλος εξήγησε πώς, για την δική του ματιά, η διαδρομή του Χρήστου Σαρτζετάκη δείχνει το πώς λειτουργεί ως δοκιμασία “η διασταύρωση με την ιστορία”. Αλλά και πώς η Υπόθεση Λαμπράκη ανέδειξε – ως στιγμή που έκρινε πολλά πράγματα, το πώς το μετεμφυλικό Κράτος , η λειτουργία παραΣυντάγματος και παρακράτους χρειάστηκε πάλη σε πολλά επίπεδα (όχι στο λιγότερο στο εσωτερικό της Δικαιοσύνης, αλλά και με την πολιτική εξουσία, το βαθύ κράτος) προκειμένου να επικρατήσει εκείνο που περιέγραψε ως “δεδικασμένο της Ιστορίας”. Και το οποίο τελικά επεκράτησε.
Στην δική του παρέμβαση , ο βουλευτής Θεσσαλονίκης και πρώην υπουργός Κώστας Γκιουλέκας στάθηκε ιδιαίτερα στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα που περιγράφει το “Επιτελών το Καθήκον μου” του Χρήστου Σαρτζετάκη , στην δύσκολη και ανώμαλη μετεμφυλιακή περίοδο που επώασε και δημιούργησε την Υπόθεση Λαμπράκη ως “έγκλημα πολιτικής αφετηρίας” – και όχι πολιτικό έγκλημα. Μια εποχή με πολύν φανατισμό και πολύ μίσος, που θάταν καλό να λειτουργεί η μνήμη της τώρα προειδοποιητικά.
Από την πλευρά του ο Ευρωβουλευτής και Καθηγητής του Συνταγματικού Κώστας Χρυσόγονος στάθηκε στην ηρωική διάσταση αλλά και στο αυθεντικό στοιχείο της εποχής που το βιβλίο Σαρτζετάκη έφερε στην επιφάνεια . Στάθηκε διεξοδικά στην νομική διάσταση της αντι-συγκέντρωσης (των παρακρατικών) που οδήγησε στα επεισόδια τα οποία κατέληξαν την δολοφονία Λαμπράκη και την “άρνηση παροχής νόμιμης βοήθειας” από την Αστυνομία που δείχνει ακριβώς το κλίμα μιας εποχής που έχει προσπεραστεί.
Τέλος, ο Ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ Γιάννης Κουκιάδης, στάθηκε στο πώς η κάθαρση που δρομολογήθηκε από την Υπόθεση Λαμπράκη και μετά, συνέβαλε στην εμπέδωση της ομαλότητας, αλλά τόνισε πώς η σημερινή τάση για αποσταθεροποίηση των θεσμών, η αυξημένη ιδιώτευση αντί της πρόταξης του συλλογικού συμφέροντος, καθιστά το αφήγημα του “Επιτελών το Καθήκον μου” του Χρ. Σαρτζετάκη δυσάρεστα επίκαιρο. Ο ίδιος, μίλησε και για την “απεριόριστη μοναξιά του ανακριτή” της Υπόθεσης Λαμπράκη, με όλη την ευθύνη που εκείνος σήκωσε στους ώμους του, ως συστατικό της αναμέτρησής του με τη ιστορία.
Κλείνοντας την εκδήλωση ο ίδιος ο Χρήστος Σαρτζετάκης εξήγησε – με όλη την συγκίνηση ενός ανθρώπου που μιλούσε στην Αίθουσα Τελετών της alma mater του – πως, πέρα από την ίδια την αφήγηση του βιβλίου “Επιτελών το Καθήκον μου”, η περιγραφή του πολιτικοκοινωνικού περίγυρου και η αναζήτηση των επακόλουθων προϋπέθεσε να αναμείνει μια εποχή χωρίς πάθη αντιπαλότητες και ένταση αντίστοιχα με εκείνα της εποχής στην οποία διαδραματίστηκε η Υπόθεση Λαμπράκη για να δώσει την κατάθεσή του, με βάση την αναζήτηση της αντικειμενικότητας. Γι’ αυτόν, η σύνθεση των γεγονότων της εθνικής ζωής, η αναπαράσταση μιας εποχής που οι νέοι αγνοούν, η επαναφορά ιστορικών αληθειών που αρχίζουν να αποβάλλονται από την ζωή σήμερα, είναι περισσότερο αναγκαία παρά ποτέ. Για τον Χρήστο Σαρτζετάκη η ιστορία, η αληθινή ιστορία, αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση της γνώσης του παρόντος. Και υπ’ αυτήν την έννοια η κατάθεσή του αποτελεί για τον ίδιο καθήκον με τον ίδιο τρόπο που απετέλεσε καθήκον και η στάση του στην Υπόθεση Λαμπράκη.
