Γιώργος Πρεβελάκης: μια συναρπαστική διαδρομή σε τέσσερα βιβλία

Στις 14 Δεκεμβρίου, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών και στις 19:00 (Παπαρρηγοπούλου 5-7, Πλατεία Κλαυθμώνος) γίνεται  – στα πλαίσια διοργάνωσης με τίτλο «Όψεις της Ελληνικότητας» – η παρουσίαση σειράς βιβλίων του Γιώργου-Στυλιανού Πρεβελάκη, ο οποίος δίδαξε γεωγραφία και γεωπολιτική στην Γαλλία, τις ΗΠΑ και την Βρετανία με έμφαση στα θέματα της διασποράς και των κινήσεων πληθυσμών, έχοντας όμως ξεκινήσει ως αρχιτέκτονας/πολεοδόμος στην Αθήνα. Για δυο θητείες υπηρέτησε ως Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, ενώ βρίσκεται στην ρίζα της πρωτοβουλίας για την δημιουργία Κέντρου Πληθυσμού του ΟΟΣΑ στην Κρήτη, με την δημιουργία Ψηφιακού Παρατηρητηρίου Δυναμικής των Πληθυσμών και Ετήσιο Συνέδριο για τον Διάλογο και τον Πληθυσμό στα Χανιά, σε συνεργασία με τον Δήμο Χανίων και το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.

Η διαδρομή του Γ. Πρεβελάκη αποτυπώνεται στα βιβλία που θα αποτελέσουν και τον πυρήνα της συζήτησης στο Μουσείο της Πόλης των Αθηνών – με συμμετέχοντες τους  Δημήτρη Οικονόμου, Θοδωρή Πελαγίδη, Κυριάκο Πιερρακάκη και Ευάνθη Χατζηβασιλείου καθώς και τον συγγραφέα – ενώ αποτελούν μια συνολική αναζήτηση σε επίπεδο εικονογραφίας και αναζήτησης ταυτότητας.

Έτσι, η Επιστροφή στην Αθήνα: Πολεοδομία και Γεωπολιτική της Ελληνικής Πρωτεύουσας (στις Εκδόσεις «Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ)  προσφέρει μια ξενάγηση στα χρόνια της δημιουργίας και ανάπτυξης του αστικού ιστού και της δυναμικής που τέθηκε σε δράση σε μια εκρηκτικά αναπτυσσόμενη πόλη που χρειάστηκε να αντιμετωπίσει προβλήματα όπως της συμφόρησης ή της περιβαλλοντικής πίεσης, παράλληλα και με την εξασφάλιση στέγης υπό συνθήκες αύξησης του πληθυσμού –  προβλήματα που έκαναν τον πολεοδομικό σχεδιασμό ζητούμενο μάλλον παρά πραγματικότητα. Για τον Γ. Πρεβελάκη, «για να μετατραπεί η Αθηναϊκή κόλαση σε μια πολιτισμική Ευρωπαϊκή όαση πρέπει να ακολουθηθεί μια θεληματική πολιτική με καθαρή οπτική των στόχων της».

Άξονες μιας τέτοιας παρέμβασης: Να επανορθωθούν οι ζημίες του παρελθόντος και κατόπιν να αξιοποιηθούν τα φυσικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία / Να υπάρξει εκσυγχρονισμός των δημοσίων μεταφορών [με] ενίσχυση του κέντρου / Να προστατευθεί η αρχιτεκτονική κληρονομιά, να αναμορφωθούν οι παλαιές συνοικίες / Να προβλεφθούν μεγάλες πολεοδομικές παρεμβάσεις για να αξιοποιηθούν ξεχωριστές τοποθεσίες. Συνολικά, για τον Γ. Πρεβελάκη όπως έγραφε τον Νοέμβριο του 2011 (πρώτη εκδοχή στο Παρίσι, το 2000 στις Εκδόσεις L’ Harmattan), «με μια πολιτική που θα αναζητά την ποιότητα, το λεκανοπέδιο των Αθηνών ή τουλάχιστον το κεντρικό του τμήμα, πρέπει να γίνει ένας χώρος-μουσείο, ένας τόπος όπου θα συντηρούνται τα κλασικά τοπία και οι ιστορικές μνήμες, ένα περιβάλλον που θα υποδέχεται τον πολιτιστικό τουρισμό […] τις διεθνείς συναντήσεις, μια αφετηρία για ένα ταξίδι ανακάλυψης της ιστορικής Ελλάδας, αλλά και της άγνωστης Ελλάδας».

Πάνω από δυο δεκαετίες αργότερα, η κίνηση των πραγμάτων περισσότερο, συν κάποιες πρωτοβουλίες πολιτικής, δικαίωσαν ορισμένες από αυτές τις κατευθύνσεις, αλλά διέψευσαν μάλλον περισσότερες. Το αποτέλεσμα, γύρω μας…

Τα άλλα βιβλία του Γιώργου Πρεβελάκη, (αυτά, στις Εκδόσεις Κέρκυρα-economia Publishing) στρέφονται σε μια πολύπλευρη αναζήτηση της Ελληνικής ταυτότητας . Το Ποιοι είμαστε; Γεωπολιτική της Ελληνικής ταυτότητας (2016), με αγγλική εκδοχή το Who are we? (2017) διερευνά το πώς προέκυψε ο σύγχρονος Ελληνισμός ως «πολιτιστικό ίζημα» ανά τους αιώνες, πώς διαμορφώθηκε ιστορικά και πολιτισμικά το ανήκειν των σύγχρονων Ελλήνων. Πώς, με την δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους σε μια διεκδίκηση εδαφικότητας αλλά πάντα «στην διασταύρωση αντιφατικών κόσμων», δημιουργήθηκαν ευκαιρίες ενώ προέκυψαν – και συνεχίζονται – αμφιθυμίες του Ελληνικού ανήκειν. Ήδη στο Ποιοι είμαστε; ο Γ. Πρεβελάκης επισημαίνει την κομβική λειτουργία της ναυτιλίας και της πολυεπίπεδης διασποράς, ακόμη όμως και των θρησκευτικών δικτύων, ως συντελεστών όχι απλώς παρουσίας, αλλά και θετικής αγκύρωσης της Ελλάδας σε έναν κόσμο δικτύων, όπως ο σημερινός.

Την συνέχεια αυτής της προσέγγισης βρίσκει κανείς στα Ξύλινα Τείχη του Γ. Πρεβελάκη (με πρόλογο του Ευάνθη Χατζηβασιλείου) όπου ακριβώς επιχειρείται η γεωπολιτική προβολή της λειτουργίας των Ελληνικών δικτύων. Με κυκλοφορία το 2020 δηλαδή μετά την ολοκλήρωση της τραυματικής εμπειρίας των Μνημονίων – και με σύμπτωση την πάροδο 2.500 χρόνων από την ναυμαχία της Σαλαμίνας (όθεν και «Τα Ξύλινα Τείχη») διερευνάται το πώς μια Ελλάδα που μόλις διέφευγε από το καθαρτήριο της κρίσης,  υπό δημογραφική απειλή και ευρισκόμενη μέσα σε μια στεφάνη γεωπολιτικών κινδύνων, επιχειρεί να χαράξει νέους δρόμους και πορείες στην μεταλλασσόμενη διεθνή πραγματικότητα.

Καλεί ο Γ. Πρεβελάκης σε «ελευθέρωση της γεωπολιτικής φαντασίας» της Ελλάδας, σε εκ νέου ανακάλυψη της θάλασσας «ως νέο σύνορο του 20ού αιώνα» και γενικότερα σε αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν στην σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα τα δίκτυα. Όπου η Ελλάδα έχει την δυνατότητα να προσέρχεται, πέρα από τα δίκτυα της ναυτιλίας και της διασποράς, με εκείνα που συναπαρτίζονται από την επιστημονική/ερευνητική κοινότητα σε μια συνολική λογική «Ελληνοσφαίρας». Τώρα, πώς θα φιλοξενηθεί σε αυτήν την λογική το δημογραφικό/μεταναστευτικό (με το  brain drain σε αντίστιξη με μια διαχείριση των μεταναστευτικών ροών αλλά και την φιλοξενία των digital nomads της silver economy/ των ξένων της τρίτης ηλικίας) είναι ζήτημα ανοιχτό…

Όλα αυτά, εύφορο έδαφος για την συζήτηση της 14ης Δεκεμβρίου.