Όψεις της ελληνικότητας
Η συζήτηση με θέμα «Όψεις της Ελληνικότητας» συνδιοργανώθηκε από τις Εκδόσεις ΚΕΡΚΥΡΑ-economia Publishing & τις Εκδόσεις της Εστίας χθες, 14 Δεκεμβρίου 2023, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, γύρω από τρία βιβλία του Γιώργου-Στυλιανού Πρεβελάκη,
«Επιστροφή στην Αθήνα – Πολεοδομία και Γεωπολιτική της Ελληνικής Πρωτεύουσας» (Εκδόσεις της Εστίας)
«Ποιοι είμαστε: Γεωπολιτική της Ελληνικής ταυτότητας» και «Ξύλινα Τείχη – Γεωπολιτική των Ελληνικών δικτύων» (Εκδόσεις ΚΕΡΚΥΡΑ–economia Publishing).
Συζητητές, ο καθένας από πτυχή του έργου και των αναζητήσεων του Γιώργου Πρεβελάκη που επέλεξε να αναδείξει,
ο Δημήτρης Οικονόμου, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Πρόεδρος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου,
ο Θοδωρής Πελαγίδης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς και υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος,
ο Κυριάκος Πιερρακάκης, υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, και
ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Καθηγητής ΕΚΠΑ και Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και την Δημοκρατία.
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ
Στο καλωσόρισμά του ο Αντώνης Βογιατζής, Πρόεδρος του Μουσείου των Αθηνών και σε χαιρετισμούς τους η Αλεξάνδρα Κ. Βοβολίνη εκ μέρους των Εκδόσεων ΚΕΡΚΥΡΑ και ο Νίκος Καραπιδάκης των Εκδόσεων της ΕΣΤΙΑΣ τόνισαν την σημασία της συνεχούς αναζήτησης, με γνώση της ιστορίας και με αναζήτηση διαχρονικών στοιχείων γύρω από την ταυτότητα και το ανήκειν των Ελλήνων, σε μια κατεύθυνση ανοίγματος και αποδοχής των προκλήσεων του μέλλοντος.
Στην εισήγησή ο Δημήτρης Οικονόμου αναζήτησε τον σύνδεσμο/την εσωτερική συνοχή που οδήγησε τα βήματα Γ. Πρεβελάκη από την πολεοδομία στην γεωπολιτική. Το παράδειγμα της Αθήνας, με τον κατακερματισμό ιδιοκτησιών, την αυθαίρετη και πάντως άναρχη δόμηση, την απόσταση από την εκάστοτε νομοθετημένη προσέγγιση μέχρι την πραγματικότητα και πάντως τις αντιδράσεις των μικροϊδιοκτητών στην οργανωμένη πολεοδόμηση, αποτελεί κλασική περίπτωση άντλησης υπεραξίας από την γη.
Μια τέτοια προσέγγιση, μαζί και με την αναίρεση διαδεδομένων μύθων από τον Γ. Πρεβελάκη – όπως του φετιχισμού της αποκέντρωσης ή πάλι της άρνησης των μεγάλων πόλεων – οδηγεί την ματιά του και στην είσοδο στην γεωπολιτική, σε διαφορετική κλίμακα.
Για τον Θοδωρή Πελαγίδη, στο πολεοδομικό πεδίο ζήσαμε ένα φαινόμενο εφαρμοσμένου λαϊκισμού στην χωροθέτηση, με διαδοχικά μορφώματα της δημαγωγίας να εκδηλώνονται. Την ίδια στιγμή, η πραγματικότητα του μεγάλου Κράτους που παρακολούθησε την πορεία της σύγχρονης Ελλάδας οδήγησε στην προσοδοθηρία;
Αποτέλεσμα ήταν «η διαχρονική συγκυβέρνηση με τις ομάδες συμφερόντων». Στην συνολική αναζήτηση του «Ποιοι είμαστε; Αυτό το εγκατεστημένο αντανακλαστικό της προσοδοθηρίας παίζει επίσης ρόλο.
Η προσέγγιση του Κυριάκου Πιερρακάκη σ’ εκείνο που αποκάλεσε «Τριλογία Πρεβελάκη», με εμφανή εσωτερική συνοχή και «συμβολή στην εθνική αυτογνωσία», προσέθεσε το γεγονός ότι διαχρονικά οι Έλληνες είναι εκείνοι που καλούνται να απαντούν στο ερώτημα «Ποιοι είμαστε;» – όμως με τρόπο κάθε φορά ευρηματικό και πάντως εξωστρεφή. Η ψηφιακή εποχή, η εποχή των δικτύων (και όχι τόσο των δομών), η προκύπτουσα υποχώρηση των συνόρων δημιουργεί ευκαιρίες, αλλά και προβληματισμούς στην Ελληνική περίπτωση.
Πρόσθετο θέμα η παρακολούθηση της κοινωνικής κινητικότητας – που πάντα αποτελεί βασική μέριμνα του χώρου της Παιδείας – στην εποχή των δικτύων: τι συντελείται και προς ποια κατεύθυνση;
Για τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου, τα τρία βιβλία Πρεβελάκη αποτελούν ένα συνολικό, συγκροτημένο σύστημα σκέψης.
Η γεωπολιτική των ελληνικών δικτύων «στην εποχή που η ίδια η έννοια της εδαφικότητας αρχίζει να ξεπερνιέται», μαζί και με την διαπίστωση ότι ο Ελληνισμός ανέκαθεν λειτούργησε καλύτερα σε μη-εδαφικά προσδιορισμένες καταστάσεις, εξηγεί την προσέγγιση Πρεβελάκη στην λειτουργία εθνών όπως το ελληνικό αντί της «δενδρικής» δομής (με έναν κεντρικό κορμό, που διαθέτει κλαριά αλλά σταθερό κέντρο) μια «γαλαξιακή», ακτινωτή δομή. Υπό την έννοια αυτή, το «Ποιοι είμαστε;» οδηγείται σε μια αποδοχή του δικτυακού Ελληνισμού.
Στην συζήτηση που ακολούθησε, και όπου οι εισηγητές έθεσαν ερωτήματα στον ίδιο τον Γιώργο Πρεβελάκη που, απαντώντας τους, είχε την ευκαιρία να ξεδιπλώσει τον συλλογισμό του, προσεγγίσθηκαν θέματα όπως της σταδιακής υπέρβασης του σχήματος του Βεστφαλικού Κράτους όπου προέχει το στοιχείο της εδαφικότητας, σχήματος που σήμερα αμφισβητείται τόσο από την οικονομία όσο και από την δημογραφία. Ή πάλιν όπως το θέμα του ποιος μπορεί να είναι (ή: δεν θάπρεπε να είναι…) ο ρόλος του Κράτους στα εξελισσόμενα δίκτυα. Ή ακόμη το ποιου είδους πρωτοβουλίες θα ήταν χρήσιμες προκειμένου να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες που παρέχει η νέα εποχή – αλλά και ποιες δυσχέρειες προκύπτουν για τα Ελληνικά δίκτυα στο εξωτερικό («τρίτη γενιά», εντονότερη ενσωμάτωση στις κοινωνίες των χωρών εγκατάστασης»). Προσεγγίσθηκε τέλος και η προβληματική της μετανάστευσης, υπό το δίδυμο πρίσμα του δημογραφικού και του μεγάλου φαινομένου της κινητικότητας των πληθυσμών στις ημέρες μας – με τα προβλήματα, αλλά και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται.
