22 ερωτήσεις και απαντήσεις για το ΄22

του Θάνου Βερέμη, Εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Αθήνα 2022, σελίδες 139

Κανένα ιστορικό ζήτημα δεν έχει σφραγίσει τόσο βαθιά την πολιτική συνείδηση των σύγχρονων Ελλήνων – με την εξαίρεση, ίσως, της Επανάστασης του΄21 –, όσο η Μικρασιατική Καταστροφή και η εμπειρία του προσφυγικού ρεύματος που έφερε 1.300.000 ψυχών στην Ελλάδα των λιγότερων από 5,5 εκατομμυρίων – κλείνοντας μια παρουσία αιώνων του Ελληνισμού. Δεν είναι καθόλου παράξενο που, ακριβώς αυτές τις ημέρες, η Τουρκική αναθεωρητική πολιτική επαναφέρει με πείσμα τις βαριές αυτές μνήμες στο προσκήνιο της Ελληνικής πολιτικής ζωής.

Εκείνο, λοιπόν, που επιχειρεί σ’ αυτό το βιβλίο ο Θάνος Βερέμης, συνειδητά οργανωμένο σε σχήμα ερωτήσεων/απαντήσεων, είναι να φωτίσει πλευρές του Μικρασιατικού δράματος που εξηγούν, δίπλα στα πιο συνειδητοποιημένα θέματα, πολλές πτυχές που ξεκλειδώνουν ερμηνείες.

Έτσι, πέρα από το πώς οι Βαλκανικοί Πόλεμου βρέθηκαν στενά συνδεδεμένοι με την μοίρα του Μικρασιατικού Ελληνισμού ή το πώς ο Διχασμός και τα στρατόπεδα Βασιλικών/Βενιζελικών επικαθόρισαν τους χειρισμούς (μαζί και με τις επιλογές των Συμμάχων – πριν και μετά τις εκλογές του 1920 που απεμάκρυναν τον Ελευθέριο Βενιζέλο από την εξουσία), συναντά κανείς ανάλυση για το που βρισκόταν η Ελληνική οικονομία τις παραμονές και πού οδηγήθηκε μετά την Καταστροφή^. αλλά και πώς το προσφυγικό κύμα συνδιαμόρφωσε το πολιτικό σύστημα στην συνέχεια. Δεν παραλείπει βέβαια ο Θάνος Βερέμης τις κεντρικές καταθέσεις για το πώς διαμορφώθηκε – και πώς κατέρρευσε – το μέτωπο, με πολύτιμη την καθοδήγηση στο πώς να αξιολογήσει κανείς τις διάφορες μαρτυρίες της εποχής – μαζί και με τις τοποθετήσεις όσων ενεπλάκησαν στην Δίκη των Έξη, καθώς και την παρουσίαση των διπλωματικών κινήσεων μετά την ήττα, την Διάσκεψη/Συνθήκη της Λωζάννης και το ΕλληνοΤουρκικό Σύμφωνο Φιλίας, Ουδετερότητας, Διαλλαγής και Διαιτησίας του 1930. (Ούτε λείπει μια – μάλλον ζυγιασμένη αξιολόγηση του ρόλου του ΚΚΕ , στην Μικρασιατική Καταστροφή αλλά και στο Μακεδονικό ζήτημα).

Αυτή η πολυπρισματική προσέγγιση – που προσφέρει στον αναγνώστη κι ένα ολόκληρο φάσμα βιβλιογραφίας, παλιότερης και σύγχρονης ώστε, αν το επιθυμεί να ανοίξει το βήμα του στο θέμα – επιτρέπει στον Θ. Βερέμη να συσχετίσει (και) αυτή την εμπειρία με την άποψή του ότι η Ελληνική ιστορία «από το 1821 μέχρι σήμερα αποτελεί μια εναλλαγή τραγωδιών με ψυχοδράματα, επιτυχιών με αποτυχίες». Γιατί αν η Καταστροφή του΄22 υπήρξε «τραγωδία για τους πρωταγωνιστές της», για την Ελλάδα οι πρόσφυγες «αποτέλεσαν δώρο εθνικής ενότητας, ιδιαίτερα στην Μακεδονία και την Θράκη». Ψυχοδράματα πάλι αποτέλεσε  «η πληθώρα των στρατιωτικών πραξικοπημάτων σε ολόκληρο τον Μεσοπόλεμο». Ενώ και ο Εμφύλιος, «μια ακόμη τραγωδία με απόηχους που κράτησαν [θα λέγαμε: που κρατούν!] πολύ» υπήρξε κι αυτός εν μέρει «απότοκος της Καταστροφής».

Ένα βιβλίο που καλό θα ήταν να επανέρχεται κανείς σ’ αυτό στην διάρκεια του 2022, όσο θα συνεχίσει να εξελίσσεται η Ιστορία. Η οποία, ως γνωστόν, ποτέ δεν σταματά.

ΑΔΠ