Οικονομική Επιθεώρηση, Aύγουστος 2020, τ. 997

ΝΑΥΤΙΛΙΑ του Αντώνη Καραμαλέγκου

Ανησυχία στον κόσμο της ναυτιλίας για τις συνέπειες ενός νέου lockdown

Η παγκόσμια οικονομία δείχνει σημάδια ανάτασης έπειτα από αρκετό διάστημα. Το ίδιο συμβαίνει και στη ναυτιλία. Οι εφοπλιστές φαίνεται να ανασαίνουν λίγο πιο εύκολα έπειτα από τη μακρά περίοδο του σχεδόν παγκόσμιου lockdown. Το διάστημα αυτό, η κατακόρυφη πτώση στη ζήτηση προκάλεσε μαζικές ακυρώσεις δρομολογίων στα εμπορικά πλοία, την ώρα που ο επιβατικός στόλος ήταν ούτως ή άλλως παροπλισμένος λόγω των μέτρων κατά της εξάπλωσης του κορονοϊού Covid-19.

Ωστόσο, ένα δεύτερο κύμα πανδημίας θα μπορούσε να προκαλέσει ένα καταστροφικό πισωγύρισμα, το οποίο ενδεχομένως να είχε σοβαρότερες επιπτώσεις ακόμα και από το πρώτο. Αυτό φυσικά θα συνέβαινε διότι η βιομηχανία της ναυτιλίας βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε μια ασταθή και ευάλωτη κατάσταση, όπως και οι περισσότερες βιομηχανίες παγκοσμίως.

Αν ο ιός έπληξε σε τόσο μεγάλο βαθμό τη ναυτιλία, η οποία βρισκόταν σε φυσιολογικούς και σταθερούς ρυθμούς πριν από την εξάπλωση του ιού, είναι εύκολο να προβλέψουμε πως ένας δεύτερος γύρος lockdown θα βύθιζε επικίνδυνα τον κλάδο.

Πρωτίστως, σε αυτό το υποθετικό –θέλουμε να ελπίζουμε– σενάριο οι ναυτιλιακές εταιρείες θα συνεχίσουν τις μαζικές ακυρώσεις δρομολογίων, αφού τα επίπεδα ζήτησης θα παραμείνουν το ίδιο χαμηλά ή θα μειωθούν ακόμη παραπάνω. Ήδη έχει ανακοινωθεί τεράστιος αριθμός ματαιωμένων δρομολογίων για τους επόμενους μήνες και είναι βέβαιο πως θα υπάρξουν επιπλέον ακυρώσεις.

Container

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η βιομηχανία του container shipping, όπου παρατηρούνται συνεχείς αναπροσαρμογές των προγραμματισμένων ταξιδιών με τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες, όπως η δανέζικη Maersk, η ιταλικών συμφερόντων MSC (Mediterranean Shipping Company), η γερμανική Hapag-Lloyd και η κινέζικη COSCO, ιδιοκτήτρια εταιρεία του λιμένα του Πειραιά, να αναζητούν το κατάλληλο modus operandi για να αντεπεξέλθουν στις υπάρχουσες συνθήκες.

Έχοντας εισέλθει στο 3ο τρίμηνο του 2020, δεν παρατηρούνται ενθαρρυντικά σημάδια σχετικά με τη ζήτηση στον κλάδο των εμπορευματοκιβωτίων (containers), αφού και η καλοκαιρινή peak season φαίνεται να υποσκιάζεται από το γενικότερο πάγωμα στην παγκόσμια αγορά.

«Η μείωση της συνολικής ζήτησης στον κλάδο των containers για ολόκληρο το 2020 αναμένεται να κυμανθεί περίπου στο 10% συγκριτικά με αυτήν του 2019», αναφέρει αναλυτής της συγκεκριμένης αγοράς από την εταιρεία Braemar.

Είναι δεδομένο πως ένα δεύτερο κύμα κορονοϊού, ακόμα και μικρότερων διαστάσεων, θα προκαλούσε νέα κρίση στη ζήτηση με αποτέλεσμα τα γνωστά και ως «blank sailings» να αυξάνονταν εκ νέου.

Καύσιμα

Ένας άλλος κλάδος που έχει πληγεί βαθύτατα είναι αυτός των καυσίμων. Τη στιγμή που η παγκόσμια ναυτιλία παρακολουθούσε το «debate» σχετικά με τη χρησιμοποίηση του νέου καθαρού καύσιμου με χαμηλά επίπεδα θείου (Low Sulphur Fuel Oil) και του παλιού (Heavy Fuel Oil), η πανδημία ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία για να αλλάξει παντελώς τις ισορροπίες και τους υπολογισμούς των εταιρειών.

Η χρησιμοποίηση των scrubbers που επέλεξε το 5% των εταιρειών συνεπάγεται ένα εξαιρετικά υψηλό κόστος. Οι πλοιοκτήτες στόχευαν να υπερκεράσουν το συγκεκριμένο κόστος εκμεταλλευόμενοι τη χαμηλή τιμή του HFO, το οποίο θα είχαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν, έναντι της προσδοκώμενης υψηλής τιμής του LSFO.

Η Covid-19, ωστόσο, προκάλεσε κατακόρυφη πτώση στις τιμές και των δύο καυσίμων, με το τελικό αποτέλεσμα να φαίνεται πως φέρνει σε δύσκολη θέση –για την ώρα τουλάχιστον– τις επιχειρήσεις που επένδυσαν σε scrubbers. Ενδεικτικά, η διαφορά ανάμεσα στους παγκόσμιους δείκτες τιμών για τα δύο καύσιμα από τον οργανισμό MABUX (Marine Bunker Exchange) μειώθηκε παραπάνω από 110 δολάρια ανά τόνο από τις αρχές Μαρτίου μέχρι σήμερα. Αυτό σημαίνει πως οι τιμές των δύο καυσίμων έχουν πολύ μικρότερη απόσταση και, ως εκ τούτου, οι ναυτιλιακές εταιρείες που επένδυσαν σε scrubbers είναι πιθανό να μην προλάβουν να καλύψουν το κόστος της απόκτησής τους.

Αν και υπάρχει μια μικρή αύξηση στις τιμές των καυσίμων, είναι προφανές πως ένας δεύτερος γύρος κορονοϊού θα είχε καταστροφικά αποτελέσματα για τα διυλιστήρια, τις εταιρείες καυσίμων και όλες τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην εν λόγω βιομηχανία.

Ναυτικοί σε απόγνωση

Ένα άλλο πολύ σοβαρό ζήτημα το οποίο έχει προκύψει λόγω της πανδημίας αφορά τα πληρώματα των πλοίων. Λόγω των μέτρων περιορισμού παγκοσμίως, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό εργαζομένων σε εμπορικά πλοία έχει παγιδευτεί στα καράβια.

Αν και οι εταιρείες, σε συνεργασία με παγκόσμιους οργανισμούς, φαίνεται να έχουν κινητοποιηθεί και να ζητούν την άμεση αλλαγή πληρωμάτων, η διαδικασία προφανώς δεν είναι τόσο εύκολη και η κατάσταση παρατείνεται. Ναυτιλιακοί οργανισμοί και ενώσεις αναφέρουν πως οι ναυτικοί παραμένουν εγκλωβισμένοι στα πλοία για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός το οποίο μπορεί να επιφέρει σοβαρά προβλήματα στην ψυχική και σωματική τους υγεία.

Σε πρόσφατη δημοσίευσή του, το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο τόνισε πως περίπου μισό εκατομμύριο ναυτικοί βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής ώστε να μπαρκάρουν ή να ξεμπαρκάρουν. Τα μέτρα κατά της εξάπλωσης του κορονοϊού, τα οποία βρίσκονται ακόμα σε ισχύ σε πολλές χώρες, έχουν μετατρέψει σε δυσεπίλυτο γρίφο την αλλαγή των πληρωμάτων.

Ο γενικός γραμματέας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου, Γκάι Πλάτεν, αναφέρει πως, αν η γραφειοκρατία συνεχίσει να αποτελεί εμπόδιο για τις κυβερνήσεις, η συγκεκριμένη κατάσταση, η οποία έχει μετατραπεί ήδη σε ανθρωπιστική κρίση και γρήγορα παίρνει και οικονομικές προεκτάσεις, θα προκαλέσει πολύ σοβαρές συνέπειες σε μια ήδη τεταμένη παγκόσμια οικονομία. Ο Πλάτεν καλεί τους πολιτικούς ηγέτες των χωρών να βγουν μπροστά και να δώσουν λύσεις, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «η ώρα για ηγετικές πολιτικές αποφάσεις είναι τώρα».

Είναι και σε αυτή την περίπτωση προφανές πως ένα νέο τσουνάμι κορονοϊού θα αύξανε κατακόρυφα τη δυσκολία αντιμετώπισης του συγκεκριμένου προβλήματος. Δεν φαντάζει απίθανο, μάλιστα, να δημιουργούσε δεύτερες και τρίτες σκέψεις σε αρκετούς ναυτικούς σχετικά με την απόφασή τους για τα επόμενα ταξίδια, αφού ο φόβος της παραμονής στα καράβια για τόσο μεγάλα χρονικά διαστήματα θα μπορούσε να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα.

Η ναυτιλία είναι μια παραδοσιακή, σταθερή και σε πολλές περιπτώσεις δύσκαμπτη βιομηχανία. Είναι κοινά αποδεκτό πως απαιτείται χρόνος για να επανέλθει στα επίπεδα που βρισκόταν πριν από το ξέσπασμα του ιού Covid-19 σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο. Ένα δεύτερο κύμα κορονοϊού, μαζί με τα επακόλουθά του, όχι μόνο θα δυσχέραινε και θα επιβράδυνε την επιστροφή του κλάδου σε φυσιολογικά επίπεδα, αλλά θα δημιουργούσε αρκετές επιπρόσθετες δυσκολίες σε μια περίοδο όπου η ναυτιλία μετρά τις πληγές της.