ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΤΡΙΑ

Οικονομική Επιθεώρηση, Νοέμβριος 2022, τ.1024

της Αλεξάνδρας Κ. Βοβολίνη

Αγαπητοί μου αναγνώστες,

Μέσα στον ορυμαγδό των πολεμοχαρών δηλώσεων της κυβέρνησης Ερντογάν, φέρνω στον νου μου τις πρόσφατες εμπειρίες μου σε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Στη Χίο, με φόντο τη γραφική Εγνούσα, μπορεί να δει κανείς στις τουρκικές ακτές τα βράδια αδιάκοπη γραμμή από φώτα και πίσω από αυτά ατέλειωτες σειρές από ανεμογεννήτριες.

Από την Κω αντικρίζει κανείς τα τεράστια τουριστικά συγκροτήματα που έχουν σκαρφαλώσει κατά μήκος και ύψος των παραλίων, έξω από τον σημαντικό τουριστικό προορισμό και την υπερσύγχρονη μαρίνα του Μποντρούμ. Κάθε μεγέθους πλεούμενα ενώνουν τακτικά τις γειτονικές χώρες μας, φορτωμένα με πολλούς Τούρκους και άλλους τουρίστες.

Άλλες όμως είναι οι βουλές των πολιτικών, που συντηρούν με κάθε τρόπο την όξυνση μεταξύ των δύο λαών για τους δικούς τους πελατειακούς σκοπούς. Ας μην ξεχνάμε ότι περιμένουμε εκλογές σύντομα και σε Τουρκία και σε Ελλάδα, αλλά και προεδρικές στην Κύπρο.

Η μεγαλύτερη αστική ανάπλαση στην Ευρώπη, το Ελληνικόν, αρχίζει να υλοποιείται με την υπογειοποίηση της λεωφόρου Ποσειδώνος στη Γλυφάδα. Κατά τη συμβολική εκδήλωση για την έναρξη του γιγαντιαίου σχεδίου, ο Σπύρος Λάτσης έκανε μια εξαιρετικά ζυγισμένη ομιλία, συγκινησιακά φορτισμένη, ευχαριστώντας διαδοχικά τις κυβερνήσεις Σαμαρά, Τσίπρα και Μητσοτάκη. Το τι θα συμβεί στο λεκανοπέδιο της Αθήνας με την προσθήκη των νέων κατοίκων και 75.000 εργαζομένων μένει να φανεί μετά την προβλεπόμενη ολοκλήρωση των έργων το 2025

Την επόμενη χρονιά, η Τουρκία ετοιμάζεται να γιορτάσει με τη συνήθη επίδειξη δύναμης τη συμπλήρωση 100 ετών από τη Συνθήκη της Λωζάνης και την ίδρυση της Δημοκρατίας της. Εμείς πάλι δεν σταματάμε –στις σχολικές γιορτές ιδίως– να γιορτάζουμε σε κάθε ευκαιρία τη νίκη ή την ήττα μας από τους Τούρκους. Έτσι, αμφίπλευρη καχυποψία ενισχύεται ακόμη και σήμερα από τα σχολικά θρανία. Έχω την αίσθηση ότι και αυτό είναι μία από τις βασικές αιτίες των παλινδρομήσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι οποίες είχαν φτάσει σε έναν κάποιο δρόμο επίλυσης των διαφορών στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και (με διακυμάνσεις) μέχρι το 2010.

Όλες αυτές οι εκτροπές συμβαίνουν σε ένα γεωπολιτικό τοπίο που οι ανατροπές το έχουν καταστήσει αγνώριστο. Το παιχνίδι έχει αρχίσει να σκληραίνει επικίνδυνα και είναι καιρός να ξυπνήσουμε από τον λήθαργο του βολέματος και την εξάντληση από την πανδημία.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δώσει στη Ρωσία το μεγάλο μέτωπο στη Μαύρη Θάλασσα. Παρά τις απώλειες επί του πεδίου με την αντεπίθεση των Ουκρανών, η φιλία του Πούτιν με τον Ερντογάν είναι ανησυχητική για την ευρύτερη περιοχή στην οποία ανήκουμε.

Εντείνεται επίσης η ανησυχία για την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης – αλλά και για την πληθωριστική επίπτωση από τις ενεργειακές τιμές. Η στάση του ΟΠΕΚ+, με περιορισμό της παραγωγής ώστε να μένουν ψηλά οι τιμές του αργού, προβληματίζει επιπρόσθετα.

Η προσοχή όμως της παγκόσμιας κοινής γνώμης τις μέρες που γράφονται αυτές οι γραμμές είναι στραμμένη στον γίγαντα Κίνα, όπου η αλλαγή πορείας που φέρνει η επανεκλογή του προέδρου Σι Τζινπίνγκ για τρίτη θητεία θα έχει και αυτή σοβαρές επιπτώσεις στις Δυτικές οικονομίες.

Μπροστά στις τεκτονικές αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί ακόμη να καταστρώσει κοινό σχέδιο απέναντι στην επερχόμενη δραματική ενεργειακή κρίση του χειμώνα, η οποία μπορεί και να μην έχει τελειώσει ως το 2024.

Την ίδια στιγμή στην αποσχισθείσα από την ΕΕ Βρετανία διαδραματίζονται πρωτόγνωρα γεγονότα, με αποτέλεσμα η αρχηγία του Συντηρητικού Κόμματος και η πρωθυπουργία να καταλήγει στον πρώτο ινδικής καταγωγής και Ινδουιστή πολιτικό. Η προηγούμενη πρωθυπουργός, Λιζ Τρας, αναγκάστηκε σε παραίτηση γιατί τα μέτρα που έλαβε, δηλαδή μεγάλες φορολογικές περικοπές και αυξημένο δανεισμό, συνάντησαν σφοδρή αντίδραση από τις αγορές. Θα ήταν επομένως χρήσιμο αυτή η αναπόφευκτη υποταγή στις αγορές να μην παραβλέπεται ούτε στη δική μας άσκηση οικονομικής πολιτικής, όπου η ανάμνηση του πώς φθάσαμε στα Μνημόνια δείχνει να έχει εξατμιστεί.

Το κουβάρι με τις αβεβαιότητες που βρίσκεται μπροστά μας μπερδεύεται ακόμη πιο πολύ, ενώ εμείς συνεχίζουμε απτόητοι την ομφαλοσκόπηση. Βοηθούν σ’ αυτό και τα ΜΜΕ, τα οποία στη μεγάλη τους πλειονότητα έχουν μετατραπεί σε ειδικούς αναλυτές στην εγκληματολογία και στην πορνογραφικής προσέγγισης κοινωνιολογία.

Σε αναμονή λοιπόν ενός δύσκολου προϋπολογισμού και ευαίσθητων κινήσεων εξωτερικής πολιτικής, ας ελπίσουμε ότι θα επικρατήσει ψυχραιμία σε όλα τα επίπεδα.