ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΤΡΙΑ
Οικονομική Επιθεώρηση, Σεπτέμβριος 2022, τ.1022
της Αλεξάνδρας Κ. Βοβολίνη
Αγαπητοί μου αναγνώστες,
Ο Σεπτέμβρης, που μόλις μπήκε, σηματοδοτεί συνήθως μια επιστροφή στην κανονικότητα, με το άνοιγμα των σχολείων και την επιστροφή στις δουλειές μετά την εκτόνωση των διακοπών. Συνδυάζεται όμως και με την αναμονή των ομιλιών του πρωθυπουργού και των πολιτικών αρχηγών στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, που δίνουν παραδοσιακά το στίγμα της οικονομικής πολιτικής του επόμενου χρόνου. Φέτος όμως, το φθινόπωρο προμηνύεται σκληρό: τόσο στη χώρα μας όσο και στην Ευρώπη και στην Αμερική υπάρχει διάχυτη η ανησυχία για το μέλλον.
Αρχίζοντας από τα διεθνή, μέσα σε μικρό διάστημα κάθε βεβαιότητα έχει ανατραπεί: Ο αδυσώπητος πόλεμος στο ανατολικό άκρο της ευρωπαϊκής ηπείρου, πέρα από τη γεωπολιτική ανασφάλεια και την επαναφορά της λογικής των δύο μπλοκ, που μας πάει δεκαετίες πίσω, έχει φέρει παγκόσμια αναταραχή στον ενεργειακό τομέα. Οι προσδοκίες για παροδική έστω εξισορρόπηση των –καθοριστικής σημασίας για όλη την οικονομία– τιμών της ενέργειας διαψεύσθηκαν, αλλά και οι προσδοκίες για «ευρωπαϊκή απάντηση» στην κρίση, προπαντός όμως μπαίνουμε στον χειμώνα με ανασφάλεια και ως προς τον ενεργειακό εφοδιασμό. Στο μεταξύ η ανθρώπινη τραγωδία που εξακολουθεί να συμβαίνει δίπλα μας, στην Ουκρανία, έχει αρχίσει να αντιμετωπίζεται ως θέμα ρουτίνας. Η Τουρκία εκμεταλλεύεται έξυπνα την κατάσταση προς το συμφέρον της. Η Κίνα δείχνει σημάδια οικονομικής κόπωσης, ενώ η Αμερική αποκαλύπτει νέες εντάσεις – στη δε Άπω Ανατολή μεταφέρεται η λογική αντιπαράθεσης που ξεκίνησε στην Ευρώπη. Το παγκόσμιο εμπόριο έχει υπονομευθεί, ενώ η πανδημία δεν έχει καταλαγιάσει ακόμη, φέρνοντας συνεχώς νέες εκπλήξεις σε μια άνιση αναμέτρηση.
Μια ευπρόσδεκτη εικόνα αισιοδοξίας: Τελειόφοιτοι της Σχολής Επαγγελματικής Μαθητείας Μηχανοσυνθετών Αεροσκαφών στη Χαλκίδα που συμμετέχουν σε πρόγραμμα του ΟΑΕΔ πρόκειται να προσληφθούν από την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία. Επαγγέλματα σαν αυτό έχουν αρχίσει να εκλείπουν, όπως και η ειδικότητα των οξυγονοκολλητών
Μέσα λοιπόν σε αυτή την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, η χώρα μας είναι ήδη αντιμέτωπη με πολλαπλά εσωτερικά μέτωπα. Έχουμε μπει πανηγυρικά στην τρίτη εκατονταετία του σύγχρονου κράτους μας, και όμως εμφανής είναι ακόμη η αδυναμία συγκρότησης ισχυρών θεσμών, αλλά και βιώσιμων οικοσυστημάτων σε παραγωγικούς τομείς που θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση στην οικονομία: το διευρυνόμενο εμπορικό έλλειμμα μας το υπενθυμίζει σταθερά αυτό. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ορισμένες θετικές ενδείξεις αργής βελτίωσης σε σημαντικούς τομείς.
Δειλά, ξεπροβάλλουν νέες παραγωγικές μονάδες σε ξεχασμένους κλάδους, όπως π.χ. η κλωστοϋφαντουργία. Τα πανεπιστήμια άρχισαν να δημιουργούν κάποιους δεσμούς με την αγορά εργασίας, αλλά άρχισαν και να συνεργάζονται μεταξύ τους. Έμφαση δίνεται στην απόκτηση δεξιοτήτων – έστω καθυστερημένα. Το brain gain εντείνεται συστηματικά, και με τη συμβολή της τηλεργασίας. Οι νεοφυείς επιχειρήσεις/startups πυκνώνουν την παρουσία τους στη χώρα μας και αρκετές ξεχωρίζουν σε διεθνές επίπεδο.
Αναμφισβήτητα, μπροστά μας βρίσκονται ακόμη μεγάλες προκλήσεις. Διανύουμε ήδη τον πρώτο μήνα εκτός ενισχυμένης εποπτείας, αλλά οι πειρασμοί γύρω μας για τη συνεχή διόγκωση του δημόσιου χρέους καραδοκούν. Η δε απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας ως τώρα δεν έχει γίνει συνείδηση ότι δεν αποτελεί θέμα ευχών, αλλά αδιάλειπτα πειστικής οικονομικής διαχείρισης από όλους. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να επικρατήσει εφησυχασμός, ούτε η έμφυτη διχαστική πρακτική μαζί με χαιρεκακία, φθόνο, ακόμη και μίσος, που εμποδίζουν συνεχώς την εμπέδωση καλών πρακτικών. Η χώρα μας, που σε πολλές –ακόμη και κεντρικές– περιοχές της δείχνει μια εικόνα εγκατάλειψης εδώ και δεκαετίες, μας χρειάζεται σε κλίμα σταθερότητας.
