Από την «Ευτυχία» του R. Layard στο «Για μιαν οικονομία της ευτυχίας» του Ν. Παναγιωτόπουλου
Ήταν στο ξεκίνημα της (μεγάλης) κρίσης του ελληνικού χρέους, η οποία κόντεψε να ξεθεμελιώσει οικονομία και κοινωνία, όταν – το 2011 – είχε παρουσιαστεί στο Ελληνικό κοινό το βιβλίο του Richard Layard Ευτυχία: Μαθήματα από μια νέα επιστήμη σαν μια προσπάθεια/απόπειρα των Εκδόσεων Κέρκυρα – economia Publishing να ελαφρύνουν κάπως την ατμόσφαιρα. να δείξουν προς μια θετικότερη προσέγγιση του κοινωνικού, τότε που συννέφιαζε το οικονομικό – σύννεφα βαριά, όπως απεδείχθη. (Το «Happiness», στην αρχική του/Αγγλική έκδοση είχε κυκλοφορήσει νωρίτερα – το 2005).
Τώρα, με την ελπίδα/προσδοκία ότι η κρίση βρίσκεται πίσω μας αλλά και με την καταγραφή βαρύτατη σε κοινωνικό κόστος, κυκλοφόρησε το «Κοινωνία και Οικονομία: Για μια οικονομία της ευτυχίας», του Νίκου Παναγιωτόπουλου (με πολυμερή ομάδα ερευνητών), από τις Εκδόσεις Πεδίο. Συνεχίζει στην τροχιά προβληματισμού γύρω από την φευγαλέα έννοια της ευτυχίας – που άλλωστε ξεκινά πολύ νωρίτερα, με την εργασία του R. Easterlin για το κατά πόσον η οικονομική μεγέθυνση (που συχνά «εύκολα» αναφέρουμε ως ανάπτυξη…) βελτιώνει – ή δεν βελτιώνει – την ζωή των ανθρώπων.
Ήταν ενδιαφέρον να σημειώσει ότι στην παρουσίαση του βιβλίου του Ν. Παναγιωτόπουλου (στον ΙΑΝΟ) προσήλθαν Τάσος Γιαννίτσης, Άννα Διαμαντοπούλου, Πάνος Τσακλόγλου και Γιώργος Χουλιαράκης: τέσσερις άνθρωποι που υπηρέτησαν σε προβεβλημένες – και αρκετά ανηφορικής πορείας! – θέσεις, σε διαφορετικές/διαφορετικής πολιτικής χρονιάς Κυβερνήσεις. Και ήρθαν με αληθινά έντονο τρόπο σε τριβή με τον κεντρικό προβληματισμό: ποιες προσεγγίσεις (και ποιες μετρήσεις, ποιοι δείκτες) μπορούν να συσχετισθούν πειστικότερα με εκείνο που μπορεί κανείς να θεωρήσει ευημερία, ικανοποίηση ζωής – εν τέλει ευτυχία.
Στην εργασία Ν. Παναγιωτόπουλου και συνεργατών, γίνεται πρώτα μια διεξοδική αναφορά στην προϊστορία αυτού του προβληματισμού: πώς έχει επιχειρηθεί να μετρηθεί η ευτυχία, από την αποκαθήλωση του μονοδιάστατου ΑΕΠ μέχρι την προσπάθεια μετάβασης σε Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης ΟΗΕ. «Επισκέπτεται» το βιβλίο τους κοινωνικοοικονομικούς προβληματισμούς που εξηγούν την μετάβαση από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην ευρύτερη πρόσληψη της ευδαιμονίας.
Ασφαλώς το πιο ενδιαφέρον για την τωρινή συζήτηση – αν και αναμενόμενο – τμήμα αυτής της προσέγγισης, είναι η ανάδειξη του ποιες ήταν οι επιπτώσεις των πολιτικών λιτότητας της δεκαετίας του 2010, με την έμφαση στην (παράλληλη) καταστροφή ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου.
Εν συνεχεία ο Ν. Παναγιωτόπουλος κάνει έναν διεξοδικό παραλληλισμό οικονομικής ανάπτυξης και ευτυχίας των Ελλήνων, για να καταλήξει σε μια προβολή της ανάγκης κοινωνικής χρήσης όλων αυτών των ερευνητικών δεδομένων και θεωρητικών αναζητήσεων. Και καταλήγει σε αρκετά εμφατικές προτάσεις πολιτικής: «απαιτείται η πολιτική λειτουργία της παραγωγής ενός νέου τρόπου αντίληψης της προσέγγισης της κοινωνίας, τόσο ως προς τις μορφές λόγου όσο και ως προς τα θεσμικά εργαλεία». Φθάνει, μάλιστα, μέχρι και στην πρόταση για δημιουργία Επιτροπής της Βουλής «για την οικονομία της Ευτυχίας των Πολιτών». (Υπεραισιόδοξο, θάλεγε κανείς).
Και ακόμη: «απαιτείται η λειτουργία της κατάρτισης συνδικαλιστικών στελεχών ικανών να παράγουν και να διαχέουν αποτελεσματικά έναν πολιτικό-συνδικαλιστικό λόγο , τεχνοκρατικά αποτελεσματικό και κοινωνικά αναγκαίο και δίκαιο». (Ακόμη πιο απαιτητικό…)
