Έβρος: Ένα οδοιπορικό
Ο νομός Έβρου φθίνει. Το δημογραφικό είναι οξύτατο: Ο ήδη μικρός πληθυσμός (πυκνότητα μόλις 32 κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, έναντι εθνικού μέσου όρου 80 κατοίκων και ευρωπαϊκού 109 κατοίκων) έχει περιοριστεί κατά 8% τα τελευταία 30 χρόνια (145.000 κάτοικοι το 1994, 133.467 κάτοικοι το 2023).
Οι άνω των 65 ετών από περίπου ένας στους έξι προ 30ετίας, είναι πλέον ένας στους τέσσερις. Και πώς να μην είναι έτσι, όταν τα παιδιά σπανίζουν (στο 1,28 το ποσοστό γονιμότητας είναι ελαφρώς χαμηλότερο του πολύ χαμηλού εθνικού μέσου όρου 1,31) και οι νέοι φεύγουν (το ποσοστό ανεργίας στην περιοχή παραμένει κοντά στο 15%). Το κατά κεφαλή εισόδημα σε όρους αγοραστικής δύναμης, είναι λιγότερο από το μισό του μέσου όρου της ΕΕ.
Παρά τα μεγαλόστομα λόγια που ακούγονται για την θωράκιση των συνόρων μας, η εγκατάλειψη είναι εμφανής και καταθλιπτική. Κάθε λίγο εμφανίζονται ξανά και ξανά οι ράγες της γραμμής Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Κωνσταντινούπολη, που εγκαινιάστηκε το 2006 αλλά πλέον έχει εγκαταλειφθεί, μεταφέροντας μόνο τα πυρομαχικά προς την Ουκρανία.
Κατά μήκος του φράχτη, εύφορη ακαλλιέργητη γη, no man’s land χωρίς ανθρώπινη παρουσία. Τα συναισθήματα των ντόπιων για τον φράκτη είναι ανάμεικτα….
Νέα Ορεστιάδα. Ιδρύθηκε από 6000 περίπου Έλληνες, που αναγκάστηκαν το 1923 να εγκαταλείψουν την Αδριανούπολη και κυρίως το προάστιό της το Καραγάτς. Αναμνήσεις από τη ζωή στο Κάραγατς (γράμματα, έπιπλα, ρούχα, μουσικά όργανα, γεωργικά εργαλεία) φιλοξενεί το υπέροχο Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο, φτιαγμένο με πρωτοβουλία της τοπικής κοινότητας.
Λίγα χιλιόμετρα βορειότερα βρίσκεται η Νέα Βύσσα, όπου ιδρύθηκε το 2017 το Μουσείο της Οικογένειας Καραθεοδωρή (με πρωτοβουλία της οικογένειας). Αποτελεί πόλο έλξης για τουρίστες και ερευνητές, χάρη στο γνωστότερο μέλος της οικογένειας – τον μαθηματικό Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Αναλυτικές βιογραφίες των μελών της οικογένειας περιλαμβάνει το Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν, βασισμένες σε πλούσιο πρωτογενές υλικό, το οποίο από το Αρχείο των Αδελφών Βοβολίνη κατατέθηκε το 2012 στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Αντίγραφα του υλικού εκτίθενται στο Μουσείο.
Σειρά έχει το Σουφλί, ξακουστό για το μετάξι που παρήγαγε τον 19o αιώνα. Εκεί μπορεί κανείς να επισκεφθεί το εξαιρετικό Μουσείο Μετάξης, που δημιουργήθηκε από το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Πειραιώς, με κατατοπιστικά στοιχεία για τη δύσκολη τέχνη της παραγωγής μεταξιού. Η παραγωγή φθίνει, αλλά ένεση ζωντάνιας έδωσε η εταιρεία Zeus & Dione που προμηθεύεται από την περιοχή μετάξι της καλύτερης ποιότητας. Επισκέψιμο είναι και το εργοστάσιο της εβραϊκής οικογένειας Τζίβρε. Φιλοδοξία της κοινότητας είναι ο χώρος να εξελιχθεί σε μουσείο και πολιτιστικό κέντρο.
Στο πολύ μικρό χωριό Πετρωτά ο δήμος έχει δημιουργήσει το Μουσείο Πέτρας, καθώς η περιοχή ήταν διάσημη για το λατομείο της. Μπορεί κανείς να δει όλα τα μηχανήματα εξόρυξης της πέτρας, που μάλιστα είχαν κατασκευαστεί στη Θεσσαλονίκη.
Το ποτάμι του Έβρου είναι σαν πίνακας νεκρής φύσης, που διακόπτεται από καλύβες ψαράδων – οι περισσότερες εγκαταλειμμένες αλλά σε μία, που ξεχωρίζει από τη σημαία, μένει η ‘Κυρά του Έβρου’, διάδοχος της ‘Κυράς των Μαρασίων’. Το Κέντρο Πληροφόρησης Δέλτα Έβρου προσφέρει πλούσιο ενημερωτικό υλικό, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα ξενάγησης στον ποταμό από μικρή ιδιωτική εταιρεία.
Η Αλεξανδρούπολη σφύζει από ζωή. Το ιστορικό μουσείο που δημιούργησε η Αγγέλα Γιαννακίδου έχει μεγάλη επισκεψιμότητα και φιλοξενεί σημαντικές εκδηλώσεις. Στο αεροδρόμιο επιστρέφει κανείς στη σκληρή πραγματικότητα, διαβάζοντας γράμματα προσφύγων που προσπάθησαν να περάσουν τα σύνορα, τα οποία ανήρτησε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ.
