Η ενεργειακή επάρκεια, οι βιώσιμες πηγές και η μείωση της υπερκατανάλωσης

Νικόλαος Θεοδοσίου, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, πρόεδρος του δικτύου UN SDSN Black Sea και μέλος του Συμβουλίου Μηχανικών για την Ενεργειακή Μετάβαση

Οικονομική Επιθεώρηση, Οκτώβριος 2022, τ.1023

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Το θέμα της εξασφάλισης φτηνής και καθαρής ενέργειας για όλο τον κόσμο, όπως περιγράφεται από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και πιο συγκεκριμένα από τον Στόχο 7, αποτελεί σήμερα μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα. Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση, που εντάθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν αποτελεί την αιτία, αλλά μία ακόμα αφορμή για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την πρόκληση αυτή.

Το πρόβλημα της ενεργειακής επάρκειας έχει δύο διακριτά σκέλη, τα οποία συμβάλλουν σε ανάλογο βαθμό στην επίτευξη του στόχου. Το ένα σκέλος αφορά την εξασφάλιση βιώσιμων πηγών ενέργειας και τον ορισμό της μεταβατικής πορείας από τις πηγές που βασίζονται στον άνθρακα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το δεύτερο σκέλος αφορά το εξίσου σημαντικό θέμα του ελέγχου και περιορισμού της υπερκατανάλωσης ενέργειας που χαρακτηρίζει κυρίως τις ανεπτυγμένες χώρες.

Υπερκατανάλωση ενέργειας

Η μείωση της υπερκατανάλωσης ενέργειας μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς είναι και ο ενεργειακός, ενεργητικός και παθητικός, σχεδιασμός των πόλεών μας με την αξιοποίηση νέων υλικών, τον περιορισμό των θερμικών νησίδων που αναπτύσσονται στις πόλεις. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει επίσης και η ανάγκη βελτίωσης της απόδοσης του εξοπλισμού, οικιακού, βιομηχανικού, με την εισαγωγή νέων τεχνολογιών που θα καταναλώνουν μικρότερη ποσότητα ενέργειας. Ο τομέας των μεταφορών, στην ξηρά, στον αέρα και στη θάλασσα, ως ένας από τους πλέον ενεργοβόρους, αποτελεί έναν από τους τομείς αιχμής στην ανάπτυξη τεχνολογιών ενεργειακά συμβατών με τις μελλοντικές μας βιώσιμες ανάγκες, με την ηλεκτροκίνηση και τη χρήση υδρογόνου ή βιοκαυσίμων να αποτελούν ορισμένες από τις σημαντικές επιλογές.

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να διερευνηθεί και η διάσταση της προσαρμογής του σύγχρονου τρόπου ζωής, καθώς πρέπει να αναθεωρηθούν οι καταναλωτικές συνήθειες και να ωθηθεί η αγορά σε προϊόντα που δεν απαιτούν υπέρμετρες ποσότητες πρώτων υλών και ενέργειας σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους.

Νέες πηγές ενέργειας

Στο θέμα της αναζήτησης νέων πηγών ενέργειας, φιλικών προς το περιβάλλον αλλά και ανανεώσιμων και, ως εκ τούτου, βιώσιμων, μεγάλη συζήτηση προκάλεσε η απόφαση της ΕΕ να ταξινομήσει το φυσικό αέριο, σε υγρή και αέρια μορφή, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι η απόφαση αυτή αφορά τη μεταβατική περίοδο και αποκλειστικά για την αντικατάσταση της παραγωγής ενέργειας από τον λιγνίτη.

Στη μεταβατική περίοδο, από τη σημερινή εποχή μέχρι και την εποχή της επίτευξης της εισαγωγής κατά το μέγιστο δυνατό ανανεώσιμων πηγών για την παραγωγή ενέργειας, θα πρέπει να έχει κανείς υπόψη ότι για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών στα επόμενα χρόνια θα απαιτηθεί η αξιοποίηση όχι μόνον των ανανεώσιμων πηγών, αλλά και αυτών που προέρχονται και από συμβατικά (ορυκτά) καύσιμα σε συνδυασμό με μεθόδους δέσμευσης, αποθήκευσης και χρήσης άνθρακα. Στην πορεία αυτή θα πρέπει κανείς να επισημάνει με έμφαση τον κίνδυνο της έλλειψης συναίνεσης σε παγκόσμια κλίμακα για τη συγχρηματοδότηση των παρεμβάσεων που απαιτούνται στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Συμβούλιο Μηχανικών για την Ενεργειακή Μετάβαση

Στο πλαίσιο των παραπάνω, δημιουργήθηκε πρόσφατα το Συμβούλιο Μηχανικών για την Ενεργειακή Μετάβαση. Το Συμβούλιο αποτελεί μια πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών και δημιουργήθηκε μετά από πρόσκληση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Antonio Guterres. Στόχος του Συμβουλίου είναι η υποστήριξη του Γενικού Γραμματέα και των μονάδων των Ηνωμένων Εθνών σε μια από τις πιο σημαντικές παγκόσμιες προκλήσεις της εποχής μας, αυτήν της ενεργειακής μετάβασης. Στο Συμβούλιο Μηχανικών συμμετέχουν συνολικά 34 μηχανικοί, όλων των ειδικοτήτων και από όλο τον κόσμο. Μέλη του Συμβουλίου είναι και οι καθηγητές Νικόλαος Θεοδοσίου και Franz Josef Radermacher, οι οποίοι ήταν παρόντες στο TSS2022. Από το Συμβούλιο Μηχανικών ο ΓΓ του ΟΗΕ αναμένει τεχνολογίες οι οποίες θα είναι ανοικτές και προσβάσιμες σε όλους, θα είναι αποδοτικές και έτοιμες για να χρηματοδοτηθούν και να εφαρμοστούν.

Η πορεία για την εξασφάλιση φτηνής και καθαρής ενέργειας, προσβάσιμης σε όλους, είναι μια δύσκολη πορεία, γεμάτη εμπόδια και προκλήσεις, αλλά μια πορεία απολύτως απαραίτητη για την επιβίωσή μας.

3ο Thessaloniki Sustainability Summit

Το δίκτυο των Ηνωμένων Εθνών Sustainable Development Solutions Network SDSN Black Sea, το οποίο έχει την έδρα του στο ΑΠΘ, διοργάνωσε την Τετάρτη 14 Σεπτεμβρίου 2022 το 3ο Thessaloniki Sustainability Summit – TSS2022. Το θέμα της φετινής εκδήλωσης, “Sustainable Energy”, αφορά το φλέγον θέμα της ενεργειακής μετάβασης και της βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.

Η εκδήλωση τέθηκε υπό την αιγίδα της Πολυτεχνικής Σχολής και της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Χορηγοί της εκδήλωσης ήταν ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας του ΑΠΘ, η Elpedison SA, η ΕΥΑΘ ΑΕ και η ISOMAT ΑΒΕΕ. Μέρος της εκδήλωσης εντάχθηκε στο πλαίσιο του Thessaloniki Helexpo Forum που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 86ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Το Thessaloniki Sustainability Summit φιλοξένησε διακεκριμένους επιστήμονες τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό. Στο TSS2022 συμμετείχαν και δύο προσκεκλημένοι ομιλητές, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία Ματθαίος Σανταμούρης, ο οποίος ήταν ο κύριος ομιλητής της συνεδρίας, με θέμα “Technology Options to Mitigate Regional and Urban Climate Change” και ο καθηγητής Franz Josef Radermacher, διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου για την Εφαρμοσμένη Επεξεργασία Γνώσης στο Ουλμ της Γερμανίας, ο οποίος συμμετείχε στη συνεδρία με θέμα “Sustainable energy in a globalized world”.

Στο πλαίσιο του TSS2022 συζητήθηκαν πολλά από τα θέματα αιχμής τόσο στην κατεύθυνση της μείωσης της σπατάλης ενέργειας όσο και σ’ αυτήν της αναγνώρισης του δυναμικού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών, που θα μας επιτρέψουν να τις αξιοποιήσουμε πάντα με σεβασμό στο περιβάλλον.